“سیاست” اجرا آپاراتی دئییل، بیرباشا تفککورون محصولودور. پولیتیکا ایجتیماعی دییشیم‌لر، چتینلیک‌لر، گرگینلیک‌لر، اینکیشاف‌لار و ضدیت‌لردن یارانان تفککورون محصولودور. هانریخ هاینئ بونو داها آشیری بیچیمده وورغولاییر. باخمایاراق کی، اونون سؤیله‌دیک‌لری‌نین شاعیرانه چالارینی خیلی یوموشالتماق گره‌کیر. آیزایا بئرلین هاینه‌نین دیلیجه دئییر کیِ، کیتابخاناسیندا سوسقون و توختاق اوتورموش فیلوسوف باره‌ده اؤزونوزو گؤرمزلیییه وورمایین. کانت اوسچو [عقل‌گرا] تئولوق‌لارین تانریسینی گؤزدن سالماسایدی، روبسپیئر جناب‌لاری پادیشاهین بوینونو وورا بیلمه‌یه‌جکدی. هاینه واختیله فرانسادا یاشاییردی. او، فرانسیزلاری، فیخته و شئللینگ کیمی آلمانلی ایدئالیست فیلوسوف‌لارین ایزله‌ییجی‌لرینه آلچاق گؤزله باخماماغا چاغیریردی. آلمان دوشونرلری ائله فاناتیک مؤمین‌لردیلر کی، نه قورخویا قاپیلارلار، نه ده کام‌آلما ائحتریاصینا [لذت جویی]. اونلار هاچانسا آجیقلی حالدا آیاغا قالخاجاق، غرب بؤیوک اویغارلیغی‌نین تاپینتی‌لارینی دارماداغین ائده‌جک‌لر. اونون دئدییینه گؤره، بئله بیر فلسفی هجوملا موقاییسه‌ده، فرانسا اینقیلابی اوشاق اویونو کیمی گؤزه چارپاجاق. دئمک، فلسفی دوشونجه‌لرین گوجو، دولاییسییلا اولسا دا، کؤکلو دییشم‌لره گتیریب چیخارا بیلر.
آمما بیزیم توپلوم بوندان یان کئچیر. تفککوردن ایمتیناع ائتمک گئنیش خسته‌لییه چئوریلیر. بونون گئنیش تاریخی و سیاسی سبب‌لری وار. آنجاق بیر مختار و عقلانی بیر اؤزنه اولاراق بو تاریخی گئریلیمی بوتون آیرینتی‌لاری ایله سوردورمکده حاقلی دئییلیک. هئچ اولماسا یانیلتمالاردان، یالان‌لاردان، جفنگیاتدان اوزاق دورا بیله‌ریک کی. حالبوکی بیزده قارشیلیقلی شانتاژلار، اوجوز یازی‌لارَ، بوش‌شعارلار دوشونجه‌نی عوض ائدیر. نییه بِله اولور. تفککور ایمکانی ساغلاندیقدا بیله، اؤزنه اوندان نییه چکینیر؟
بو سوالین چئشیدلی جاواب‌لاری اولا بیلر. بیری ده بودور: چونکو تفککور آغیر، آجی، زحمتلی و تاریخی گئدیشدیر. اونونلا اوغراشماق تام آنلامیندا ترک دونیادیر. قودرت، ثروتی اونوداراق بوتون ایجتیماعی امتیازالاردان أل‌اوزمک‌دیر.
تفککور اؤزگورلوک کیمی قورخونج مسئله‌دیر. ائگزيستانسياليزمده اؤزگورلوک و سئچیم ايضطيرابی‌نین قورخونجلوغو وورغولانیر. اييرمينجي يوزايلييين بيرينجي ياريسيندا آوروپاني بوٍرويَن توتاليتار دوشونجه، اينساني دييشمز کيم‌ليک سانيردي. آمما ائگزيستانسياليزيمده، آغير يوکلو بير سئچيم ايمکاني اينسانين اؤنونده دايانيردي: اؤزون اؤزونو ياراتماليسان؛ اؤزونو اؤزوندن باييرا (ex-ist) توللاماليسان. بو دا ايضطيراب ياراديردي. بو ائله قورخونج و آغير بير ايش ايدي کي، اينسان‌لار چاشقين حالدا اونونلا قارشيلاشماقدان بويون قاچيريرديلار. بوردان، اينسان‌لارین توتاليتار دوشونجه‌لره و اؤزباشينا گوج‌لره بويون أَيمه‌لری‌نین سببنی آسانلیقلا آنلاماق اولار. چونکو او دوشونجه‌لر و گوج‌لر، اینساندان تابع اولماقدان باشقا هئچ بير مسئوليت ايسته‌ميردیلر.
قایناق: “آذربایجاندا دوشونجه آفت‌لری” باشلیقلی سلسله مقاله‌لریندن ساده‌لشدیریله‌رک آلینمیشدیر.