1990-جی ایل یانوارین ایییرمیسینه کئچن گئجه آراز رادیوسوندان قارا خبرلر گلمه‌یه باشلادی. باکی ایشغالینا دیره‌نه‌رک شهید دوشموش اینسان‌لار باره‌ده خبرلر دمیر سرحدلری نئجه آشیردی؟ سووئت [شوروی] قوشون‌لاری باکیداکی اؤتوروجولری [فرستنده‌لری] سوسدورسالار دا، خبرلری شوشاداکی اؤتوروجولردن دینله‌ییردیم؛ آغیر نویزلار ایچینده. باشقا بیر قایناق، وئرلیش‌لرینی مونخئندن یایان آزادلیق رادیوسو ایدی. بو رادیو ساواش آلانینا سوروکلنمیش باکی اهالیسی‌نین دانیشان دیلینه چئوریلمیشدی. هر ایکی رادیودا آرا-سیرا قیسا خبرلر آردینجا کامیل جلیل‌اووون گابویو تام بیر ماتم هاواسی یاراتمیشدی. بو، تاریخی فاجیعه‌نین موسیقی دیلینه یانسیماسی ایدی.
ایییرمی یانوار فاجیعه‌سی‌نین خبرینی اولوس‌لار آراسی ایجتیماعیتا چاتدیرماقدا ایکی نفر بؤیوک رول اوینادی: رضا دقتی و میرزه خزر. آدلیم فتوآپاراتچی رضا دقتی، قاچاق یول‌لارلا اؤزونو باکییا چاتدیریب اولای‌لارین جانلی شاهیدی اولموشدو. اؤزگورلوک دیله‌یی ایله مئیدان‌لارا آخیشمیش آذربایجان خالقی پروسترویکا قاتاری آلتیندا أزیلمکده ایدی. تبریز کؤکنلی صنعتکار ایسه گورباچوفون وحشیلیک بلگه‌لرینی دمیر مفتیل‌لر آرخاسینا اؤتورمه‌یی باجارمیشدی. میرزه خزر آزادلیق رادیوسوندان اولای‌لارا آیدینلیق گتیره‌رک شرق دوشرگه‌سی‌نین تبلیغات ماشینینا تک‌باشینا مئیدان اوخویوردو. بو، آذربایجان تورک خالقی‌نین کیمسه‌سیزلییینده بؤیوک بیر اووونج ایدی. ۱۹۸۷-دن باشلایاراق سووئت پارازیت سیستمی‌نین سیرادان چیخماسی ایله میرزه، آزاد مئدیانین سیمگه‌سینه چئوریلمیشدی. یئرسیز دئییلدی کی، آزادلیق رادیوسونون سسی بوتون شهری بوروموشدو.
سون نفس‌لرینی چکن سووئت ایمپراتورلوغو گؤزل باکی‌نی تانک‌لارلا آیاقلاییب کئچمکده ایدی. کرئملین‌له اؤلوم-دیریم آلیش-وئریشینه قاتلاشمیش باتی ایسه سوسموشدو. ایسلام امتی قایغی‌کئشلییی آدینا “فلسطین، فلسطین” دئیه باغیران مقدس رژیم ده یئنی بؤیوک قارداش ائحترامینا قیرغینا گؤز یومموشدو. بو سوسقونلوغون سونرالار چچن موسلمان خالقی محو ائدیلرکن یئنیدن حؤکم سورمه‌سی، بیر مسئله‌نی آیدینلاشدیردی: مسئله فلسطین خالقی‌نین چکدییی عذاب‌لارا آجیماق دئییل، سیاسی قازانج آختارماقدیر. آرتیق “نه شرقی، نه غربی” شعاری‌نین آنلامسیز سؤزجوک‌لر ییغینیندان باشقا بیر شئی اولمادیغی گؤز قاباغیندا ایدی. بو آنلامسیزلیق ائرمنی‌لرین قاراباغدا و چین حؤکومتی‌نین سینجان بؤلگه‌سینده تؤره‌تدیکلری قیرغین زامانی بیرداها تصدیقلندی.
۹۱-جی ایلین یاییندا باش وئرمیش چئوریلیش [کودتا] سووئت تابوتونا سون میخی چالدی. ادعا ائدیلیردی کی، راحیل امام سووئت‌لر بیرلییی‌نین چؤکمه‌سینی اؤندن گؤرموشدو. لاکین بئله بیر ادعایا اینانمایان بیرینجی آدام ایسلام رئپوبلیکاسی‌نین خارجی ایش‌لر ناظیری ایدی. یوخسا علی اکبر ولایتی هله ده باکی یولونون موسکوادان کئچمه‌سینی گومان ائتمزدی. بونون اوچون آياز موطلیب‌اوف تهرانا ائتدییی سفرینده اؤلکه باشچیسی کیمی دئییل، بیر اوستاندار کیمی قارشیلاندی. تهران بیرداها تاریخی بیر گئدیش‌له آیاقلاشما فورصتینی ایتیردی.
دوققوز آی سونرا باکییا سفریمده هله سووئت‌لر بیرلییی چؤکمه‌سه ده بختیار وهابزاده نین گولوستان پوئماسی رادیودان سسله‌نیردی:
تاختا دیره‌ک‌‌لری تورپاغا دئییل
قویدولار فیضولی دیوانی اوسته؛
ایکییه بؤلوندو یوز یوزاللی ایل
گرایلی، بایاتی، موغام، شیکسته.