اؤزنه [سوژه] / نسنه [اوْبژه]

بيليمين باشليجا اؤزه­‌للييي «عينيت»­دير. بو نه دئمک­دير؟

انگليسجه ojectivity دئييلن بير سؤز وار. بونا رسمي ديلده   «اوْبيئکتيوليک» دئييلير، فارسجادا ايسه «عينيت». هر کس بللي مئتودلا بير مسئله­ني چؤزمک ايسته­يرکن، باشقا انسان‌لارين چاتديغي نتيجه­يه چاتيرسا عينيته قوْووشموش اوْلور. آيري‌آيري يئرلرده، هانسي زاماندا اوْلورسا اوْلسون، کيمسه سويون نئچه درجه­ده قايناديغيني يوْخلاماق ايسته­سه، «يوٍز» درجه ايله قارشيلاشاجاق. بو «عينيت» دئمک­دير. عينيت اصطلاحي‌نين قارشي­سيندا «ذهنيت»subjectivity  اصطلاحي واردير. آذربايجان جمهوريتينده بونون قارشيليغي اوْلاراق، روسجادان گلمه «سوبيئکتيوليک» دئييميندن فايدالانيرلار. بو ايکي دئييمين کؤکوٍ «سوبيئکت/اوْبيئکت» و يا «ذهن/عين»ـه گئديب چيخير.

 حرفي آنلامدا obyekt «شئي، عين» دئمک­دير، subyekt ايسه «ذهن». فلسفي متن­‌لرده سوژه­‌نين باشليجا آنلامي «تانييان فاعل»­دير، اوْبژه­‌نين آنلامي ايسه «تانينان شئي، ذهنين ديشيندا­کي اشيالار»دير. داها ساده دئسک، دنياني اوْبژه کيمي نظره آلماق اوْلار، انسانين ذهنيني ايسه سوژه کيمي.

غرب دوٍشونجه­سينده بو ايکي دئييمين باشليجا اؤنمي واردير. بيز ديليميزده اوْنلارين دقيق قارشيليغي اوْلاراق بللي بير دئييمدن يارارلانماقدا چتين­ليک چکيريک. بو چتين­ليک اوْرادان ايره‌لي گلير کي، غربين سيناديغي انسان­ـ­طبيعت قارشي دورماسي، يا دا انسان‌ـ‌چئوره ايکي­لييي هئچ­واخت بيزده باش وئرمه‌­ميشدير. ايييرمينجي يوٍزايللييين اوْرتالاريندا گؤروٍن شهريارلا هايدگرين دانيشيق چالاري نه قده‌­ر بيربيريندن سئچيلير. شهريار هله ده طبيعتين قوجاغيندا ياتماق ايسته­يير، طبيعت ايسه اوْنون بئينينده. آمما هايدگر اوٍچون انسان اوْ قده­ر چئوره­دن اوزاقلاشيب کي، طبيعت انسانين مداخله آراجينا چئوريليب، انسان ايسه تئکنولوژي­نين توتالغاسينا [ابزارينا]. بونون اوٍچون، بيز هله ده سوژه/اوْبژه ايکي­لييي­نين چاغيني ياشاماديغيميزدان اوْنلارين ديليميزده قارشيليغي اوْلماييب.

بوٍتون بونلارا باخماياراق هله­‌ليک توٍرک­لرين قوْندارديغي ايکي تئرميني به­‌يه‌­نيريک: «سوژه‌­نين» يئرينه اؤزنه öznə، «اوْبژه‌نين» يئرينه ايسه نسنه nəsnə اصطلاحيني.

اؤزنه، بيلينجي [شعورو]، دويومو و خيال گوٍجو اوْلان وارليغا دئييلير. بعضي فيلوسوف­‌لارا گؤره، اؤزنه ديش دونيايا ضد اوْلان فرددير. (اؤزنه، ديلچي­ليک باخيميندان آنادوْلو توٍرکجه‌­سينده «فاعل» سؤزونون قارشيليغي کيمي ده ايشله­نير.)

آغيرليغي، حجمي، بوْياسي و ماده‌­سي اوْلان هر توٍرلو جانسيز وارليق نسنه‌­دير. نسنه همان شئي­‌دير. هابئله، نسنه اؤزنه‌­نين ديشيندا قالان هر موضوع و فردين انساني گؤروشوندن باغيمسيز اوْلان وارليق­دير. (نسنه ديلچي­ليکده «تمامليق» [مفعول] دئمک­دير.)

٭ “بيليم” اصطلاحيني تجربي علمين، يعني science سؤزوٍنون قارشيليغي کيمي ايشله‌دير‌م.

____________

بو “باش سؤز” [مدخل] بوندان اؤنجه “نئجه یازاق” کیتابیمدا گئتمیشدیر.

ایواز طاها

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *