نئجه یازاق: اوٍره­‌ک/ اوٍره­‌يي

Neceyazaq“نئجه یازاق” کیتابیندان

ـ چارخي فيرلات!

ـ چارخي فيرلادير.

يوخاريداکي ايکي جمله­‌ده فيرلاتماق مصدريندن آلينما فعل­‌لر  نييه بير دؤنه «ت» حرفي ايله «فيرلات» يازيليب، اوْ بيري دؤنه ايسه «د» حرفي ايله «فيرلادير»؟

ـ هاي ورروب، قيي ووروب، سس سال داغ­لار!؛ گؤزه­ل­لر اوْيلاغي [مأواسي]، گؤي يايلاق‌لارا؛ منيم بو درديمي دئ اوْيلاق‌لارا؛ سينه‌­مدن اوْخلادي بير مارال مني. (ص. وورغون)

 يوخاريداکي ايکي جمله‌­ده اوْيلاق سؤزجوٍيو، نييه بير دؤنه «اوْيلاق» او بيري دؤنه ايسه «اوْيلاغي» يازيليب­دير؟

ـ اوْنون اوره­‌ک دؤيوٍنتوسونو ائشيديرديم.

ـ سن آللاه مني دينديرمه، اوٍر‌ه­‌ييم يانير ايلمه ايلمه.

يوخاريداکي ايکي جمله‌­ده اوٍره­‌ک سؤزوٍ نييه بير يئرده «اوٍره‌ک» اوْ بيري يئرده ايسه «اوٍره­‌ييم» يازيليب­دير؟

بو اوْرادان ايره­‌لي گلير کي، فيرلات، اوْيلاق و اوٍره‌­ک سؤزلري‌نين سوْنونا  سسلي حرف (يعني «ي» و «أ» حرفي) آرتيريليب­دير. بو قايدايا أساسن سؤزلرين سوْنوندا گلن «ق، ک، ت» حرف­لري، سس­لي­ حرف‌­لره بيتيشديکده آشاغيداکي دوروم يارانير:

ـ اوْتاق، يارپاق و چيراق کيمي سوْن حرفي «ق»  اوْلان سؤزلره سس­لي حرف آرتيريلديقدا «ق» يوموشالاراق «غ» يازيلير. باشقا سؤزله، کار و جينگيلتيلي صامت‌لر دَييشيلير: يارپاق← يارپاغي، يارپاغا؛ اوْتاق ←اوْتاغي، اوْتاغا. چيراق چيراغي نئيلر؛ اوْد کؤز اوْجاغي نئيلر؛ چيراق کي، حاقدان يانار؛ پيلته‌­ني ياغي نئيلر. (باياتي) ووروشدولار؛ سوْن گوٍلـله­‌يه؛ سوْن سوٍنگويه؛ سوْن قونداغا قده­ر؛ داشدان توْرپاغا قده‌­ر؛ ووروشدولار؛ آلت دوْداقدان اوست دوْداغا؛ قالخا بيلمه‌­ين؛ سسه قده­ر. (ر .رضا)

ـ اوٍره­ک و ديره­ک کيمي سوْن حرفي «ک»  اوْلان سؤزلره سس‌لي حرف آرتيريلديقدا «ک» يوموشالاراق «ي» يازيلير: اوٍره‌ک← اوٍره‌­يي، اوٍره‌­يه؛ ديره­‌ک← ديره­‌يي، ديره­‌يه.

ـ گئت و آنلات کيمي سوْن حرفي «ت»  اوْلان سؤزلره سس­لي حرف آرتيريلديقدا «ت» يوموشالاراق «د» يازيلير: گئت← گئدير، گئده‌­ر؛ آنلات← آنلادير.

بير هجالي سؤزلرين چوْخوندا «ت» حرفي دييشمير: توت← توتون؛ سات←ساتين؛ قات [طبقه]← قاتين.

ایواز طاها