ـ چارخي فيرلات!
ـ چارخي فيرلادير.
يوخاريداکي ايکي جملهده فيرلاتماق مصدريندن آلينما فعللر نييه بير دؤنه «ت» حرفي ايله «فيرلات» يازيليب، اوْ بيري دؤنه ايسه «د» حرفي ايله «فيرلادير»؟
ـ هاي ورروب، قيي ووروب، سس سال داغلار!؛ گؤزهللر اوْيلاغي [مأواسي]، گؤي يايلاقلارا؛ منيم بو درديمي دئ اوْيلاقلارا؛ سينهمدن اوْخلادي بير مارال مني. (ص. وورغون)
يوخاريداکي ايکي جملهده اوْيلاق سؤزجوٍيو، نييه بير دؤنه «اوْيلاق» او بيري دؤنه ايسه «اوْيلاغي» يازيليبدير؟
ـ اوْنون اورهک دؤيوٍنتوسونو ائشيديرديم.
ـ سن آللاه مني دينديرمه، اوٍرهييم يانير ايلمه ايلمه.
يوخاريداکي ايکي جملهده اوٍرهک سؤزوٍ نييه بير يئرده «اوٍرهک» اوْ بيري يئرده ايسه «اوٍرهييم» يازيليبدير؟
بو اوْرادان ايرهلي گلير کي، فيرلات، اوْيلاق و اوٍرهک سؤزلرينين سوْنونا سسلي حرف (يعني «ي» و «أ» حرفي) آرتيريليبدير. بو قايدايا أساسن سؤزلرين سوْنوندا گلن «ق، ک، ت» حرفلري، سسلي حرفلره بيتيشديکده آشاغيداکي دوروم يارانير:
ـ اوْتاق، يارپاق و چيراق کيمي سوْن حرفي «ق» اوْلان سؤزلره سسلي حرف آرتيريلديقدا «ق» يوموشالاراق «غ» يازيلير. باشقا سؤزله، کار و جينگيلتيلي صامتلر دَييشيلير: يارپاق← يارپاغي، يارپاغا؛ اوْتاق ←اوْتاغي، اوْتاغا. چيراق چيراغي نئيلر؛ اوْد کؤز اوْجاغي نئيلر؛ چيراق کي، حاقدان يانار؛ پيلتهني ياغي نئيلر. (باياتي) ووروشدولار؛ سوْن گوٍلـلهيه؛ سوْن سوٍنگويه؛ سوْن قونداغا قدهر؛ داشدان توْرپاغا قدهر؛ ووروشدولار؛ آلت دوْداقدان اوست دوْداغا؛ قالخا بيلمهين؛ سسه قدهر. (ر .رضا)
ـ اوٍرهک و ديرهک کيمي سوْن حرفي «ک» اوْلان سؤزلره سسلي حرف آرتيريلديقدا «ک» يوموشالاراق «ي» يازيلير: اوٍرهک← اوٍرهيي، اوٍرهيه؛ ديرهک← ديرهيي، ديرهيه.
ـ گئت و آنلات کيمي سوْن حرفي «ت» اوْلان سؤزلره سسلي حرف آرتيريلديقدا «ت» يوموشالاراق «د» يازيلير: گئت← گئدير، گئدهر؛ آنلات← آنلادير.
بير هجالي سؤزلرين چوْخوندا «ت» حرفي دييشمير: توت← توتون؛ سات←ساتين؛ قات [طبقه]← قاتين.
ایواز طاها