CAN SÖZDÜR ƏGƏR BİLƏRSƏ İNSAN ● EYVAZ TAHANIN İNTERNET DÜŞƏRGƏCİYİ
“سیاسال” سؤزو صیفت اولسا دا اونو ایسم کیمی ده ایشله‌دیرلر. بو، اینگیلیسجه the political ایصطیلاحی‌نین قارشیلیغی‌دیر. آذربایجان تورکجه‌سینده ایندییه قده‌ر ایشلنمه‌میش بو تئرمینین (بوندان اؤنجه اونو بیر نئچه کز قوللانمیشام) ایستانبول تورکجه‌سینده قارشیلیغی “سیاسال”دیر، فارسجادا ایسه “أمر سیاسی”. “سياسال” تئرمینی گوج قورولوش‌لارينا (پوليس) قارشی اولدوغوندان آنلام قازانیز. و “سیاست” سؤزوندن ده فرقله نیر. سیاست اؤلکه‌نی …
جودیت باتلئرین سون آمئریکا سئچکی‌لرینه تپکی اولاراق قلمه آلدیغی قیسا یازیسیندا بیر سؤزبیرلشمه‌سی وار: left of center. بونو نئجه چئویرمه‌لیییک؟ «مرکزین سولو»مو؟ رسمی آذربایجان تورکجه‌سینده بونون دقیق قارشیلیغی [معادلی] یوخدور. فارسجادا ایسه اونو “چپ میانه‌رو” چئویریرلر. آمما ایستانبول تورکجه‌سینده اونون دقیق و یئرینه دوشموش فارشیلیغی واردیر: “مرکز سول”. هابئله، آک پارتی‌نین بیرینجی کز سئچکی‌لری قازاندیغی …
Read More “سؤزلوک: “مرکز سول” یوخسا “اورتا سول” | ایواز طاها”
یئنی سوزلرین آزربایجان تورکجه سینده دوز شکیلده یارانماسی سیزین اونملی قایغیلارینیزداندیر. یازیلارینیزین بیرینده چوخ یئرلی سویله ییب سیز: ” هر سؤزجویون دیل جوغرافیاسیندا بللی یئری، چالاری و قونومو وار. اوسته‌لیک، سؤزجوک‌لرین تک‌لیکده ذاتی آنلام‌لاری یوخدور. اونلار آیری‌لاری ایله یان‌یانا اوتوردوقلاریندان آنلام قازانیرلار.” سیز یازیلارینیزی بیر نئچه سینده* فئرکانس سوزجویونه “تئزلیک” قارشیسین ایشلدیبسیز. بو سوزجویو گوجلو …
Read More “تئزلیک (ایواز طاهانین ایلشتدییی تئرمین حاققیندا تنقید) | محمود لاهرودی”
سایین محمود لاهرودی بیر مئساژیندا ایواز طاهانین یو”یازی قایداسی و سؤز آنارشیزمی” باشلیقلی یازیدا گئتمیش ایکی تئرمینین یانلیش قوللاندیغینی وورغولاییب: رئداکته و فئنومئن. همین یازیدا فئنومئن سؤزو بو جومله‌لرده یئر آلیب: «بو داورانیش یایغین [شایع] بیر فئنومئن‌دیر. چوخ‌لاری‌نین متن‌له ایش‌لری یوخدور. اونلار متنده آرین [خالیص] سؤزجوک آختایریرلار. دیل‌له بئله‌جه داورانماق دوزگون دئییل. مثلا بو یازیداکی “فئنومئن” …
Read More ““فئنومئن و رئداکته”؛ محمود لاهرودی یه جاواب | ایواز طاها”
“آماج”دان مقصد هر بير بديعي أثرين قارشيسينا قويولموش خارجي مقصددير، اؤرنک اوچون استالين′ين دوْغوم گونو ايله باغلي معين شعرين قوْشولماسي باره‌ده شاعره امر وئريلير. بئله‌جه یارانمیش شعرین دیش‌آماجی وار. آمما “آماجلي‌ليق” أثرين داخلي قورولوشونا قاييدير، شعر بيردن بيره شاعيرين بيلينجيندن فوّاره‌له‌نير. بئله‌جه آدلانديرما چتين‌ليک تؤره‌ديرسه بيرينجي‌سي‌نين يئرينه “ديش آماج”، ايکينجيسي‌نين يئرينه ايسه “ايچ آماج” اصطلاح‌لاريني …
گئرچکلشمیش سوسیالیزم: سوسیالیزم تحقق یافته در اتحاد جماهیر شوروی، سوسیالیزم موجود. بو ایصطیلاحی Real Socialism تئرمینی‌نین قارشیلیغی اولاراق قوندارمیشام. پوست‌مارکسیست متفکرلر، “گئرچکلشمیش سوسیالیزم” دئدیکده سووئت‌لر بیرلییینده‌کی سوسیالیزمی نظرده توتور، بونونلا دا اونو “ایدئال سوسیالیزم”دن فرقلندیریرلر. ایواز طاها
paradigm یونان منشأ‌لی بو تئرمین حرفی باخیمدان “اؤرنک” و “میثال” آنلامینا اویغون گلیر. فلسفی و علمی چئورهلرده «کونکرئت علمی آراشدیرما‌لاری معینلشدیرن نظری و مئتودولوژی ایلکین شرط‌لرین توپلوسو» کیمی باشا دوشولور. باشقا دئییش‌له، پارادیگما بیلیمده هر هانسی بیر پروبلئمین آراشدیرما قونوسو کیمی سئچیلمه‌سی و او پروبلئمی چؤزه بیلن هر هانسی سوالین و یا سوال‌لارین قویولماسی‌نین ایلکین …
“اسليمي” صنعت، يا ” آرابئسک”arabesque دقيق هندسي شکيل‌لر و يا استيليزه اوْلموش (ساده‌لشميش) بيتکي ناخيش‌لارينا أساسلانير. اسليمي داش، مرمر، پيشميش کرپيج، تاختا و موزائيک اوزه‌رينده ايشلنميش بللي ناخيش‌لارا دئييلير. بو ناخيش‌لاردا بيتکي‌لرين ساده‌لشميش فورمالاريندان آلينميش موْتيولر و گئومئتريک [هندسي] شکيل‌لرين چئشيدلي نوعو ايشله‌نير. بئله کي، بيتکي‌لرين قيوريم ساپ‌لاريني و گئومئتريک شکيل‌لري اؤرنک آلاراق ديوارلاري، ائو …
“يئني دؤنم” The New Age ایصطیلاح ايييرمينجي یوزایللییین ايکينجي ياريسيندا غرب اؤلکه‌لرينده يارانميش مدني آخيما اشاره ائدير. 1968 اوْلاي‌لاري آردينجا غرب آيدين‌لاري سانکي بؤيوک يئنيلگييه اوغراديلار. فرانسا باشدا اوْلماق‌لا غرب اؤلکه‌لري 1968ـ‌جي ايل گئنيش اؤيرنجي حرکاتينين Evenments شاهیدي اوْلموشدو. بو اوْلاي‌لار، بوتون غربده 60ـ‌جي ايل‌لرين اوْرتالاريندان باشلانميش گنج‌لر و اؤيرنجي‌لر عوصياني‌نين پارتلایيش نؤقطه‌سي ايدي. مؤوجود …
اؤزچولوک اینگیلیسجه essentialism قارشیلیغی‌دیر. اطراف گئرچکه‌لییه بئله بیر باخیشدا، هر شئیین سرت بیر ذاتی اولدوغو گومان ائدیلیر. اؤرنه‌یین، اؤزچولر اینسان طبیعتی‌نین بللی ذاتی اؤزللیک‌لری اولدوغونا اینانیرلار. ذات هر بیر نسنه‌نین ائله خوصوصیت‌لرینه دئییلیر کی، یوخا چیخدیقدا نسنه ده یوخا چیخما‌لی‌دیر. باشقا دئییش‌له دئسک، اؤزچولوک فلسفه ده بللی نؤوعه داخیل وارلیغین او نؤوعه عاید کئیفیت‌لر و …
بيليمين باشليجا اؤزه‌للييي «عينيت»دير. بو نه دئمکدير؟ انگليسجه ojectivity دئييلن بير سؤز وار. بونا رسمي ديلده «اوْبيئکتيوليک» دئييلير، فارسجادا ايسه «عينيت». هر کس بللي مئتودلا بير مسئلهني چؤزمک ايستهيرکن، باشقا انسان‌لارين چاتديغي نتيجهيه چاتيرسا عينيته قوْووشموش اوْلور. آيري‌آيري يئرلرده، هانسي زاماندا اوْلورسا اوْلسون، کيمسه سويون نئچه درجهده قايناديغيني يوْخلاماق ايستهسه، «يوٍز» درجه ايله قارشيلاشاجاق. بو …
T. : idrak Lat.: perceptio İng.: perception Fr.: perception Alm.: Wahrnehmung آلقی گئرچکلییین بسیط آنلامدا اینسان بئینینده یانسیماسی[انعکاسی]دیر. فلسفی باخیمدان ایسه، هانسیسا نسنه‌یه دیققتی یؤنه‌لده‌رک دویولار یولو ایله اونون بیلیجینه وارماق اوچون فعال سوره‌ج‌دیر. هر بیر نسنه دویولار آراجیلیغی ایله آلقیلانسا دا، آلقی دویوسال ایزله‌نیم‌لردن داها آرتیق بیر شئی‌دیر. بئله کی، کانتا گؤره، ماهیت و …
اولوس سؤزونو state-nation آدلانان چاغداش قاورامی ایفاده ائتمک اوچون قوللانا بیله‌ریک. باخمایاراق کی، اولوسون أسکی آنلامی بوندان بیر آز سئچیلیر. أسکی تورکجه ده میللت آنلامی داشیییان سؤز “بودون”دور. (دیوان لغات تورک) اولوس ایسه اونون بیر بؤلومو، بلکه ده بو گونکو ائتنیک بؤلومه یاخین بیر آنلام‌دیر. ضیا گؤک آلپا گؤره، «اولوس سؤزو اولمک ülmek مصدریندن گلیر …
فوتوريزم Futur [گله‌جک] سؤزو ايله باغلي ايدي. گله‌جک‌چی‌لر تهلوکه‌ني، عوٍصياني، ساواشي، کوتله‌نين گوجونو، اويغارليغي [تمدني] و آوتوموبيلي سئويرديلر. ماياکوفسکي دئييردي: «ائلئکتريک ايشيغي گؤردوکدن سونرا طبيعت منيم گؤزومده دَيريني ايتيردي.» نيچهدن گوٍج‌لو ائتکيلنميش بو آخيم، شاعيرين ايچيندن گلن وورنوخمالارين و دويغولارين ايفاده‌سينه قارشي چيخير، گراماتيکايا رعايت ائتمير، شعرده دورو بیچیم آختاريشينا گيريشيردي. فوتوريزم، هابئله، غئيرشاعيرانه سؤزجوکلرين …
ایدئولوگییا بیر نؤوع ایدئیا‌لار، تصووورلر و قاورام‌لار [مفهوم‌لار] سیستئمی‌دیر. روسجادا “ایدئولوگییا” کیمی سسله‌نن ایصطیلاحین اینگیلیس دیلینده قارشیلیغی “ایدئولوژی”دیر. باشقا سؤزله، “ایدئولوژی” سؤزو روسجادا صیفت‌دیر، یعنی اینگیلیسجه “ایدئولوژیک” سؤزونون آنلامینی داشیییر. بونا گؤره، “ایدئولوگییا”نی رسمی دیله اویغون اولاراق ایسم کیمی ایشله‌دیریک‌سه، اوندان یارانمیش “ایدئولوژی” سؤزونون صیفت اولدوغونو اونوتمامالیییق. بئله‌جه فارسجادا “دیدگاه ایدئولوژیک” و “ویژگی‌های ایدئولوژی” سؤز …
اینگیلیسجه century سؤزونون آنلامی رسمی دیلده “عصر”، آنادولو تورکجه‌سینده “یوز ایل” فارسجادا ایسه “قرن، سده”دیر. “عصر” سؤزونون فارسجا معناسی بام باشقا‌دیر. اؤرنه‌یین، “عصر آتوم” ترکیبی، بیزده “آتوم دؤورو” یا “آتوم دؤنمی” کیمی سسله‌نیر. بو سؤزون اینگیلیسجه قارشیلیغی ageدیر. بونونلا بئله، بیز century سؤزونون قارشیلیغی اولاراق “یوزایللیک” ایصطیلاحینی اؤنه‌ریریک، age سؤزونون قارشیلیغی اولاراق ایسه “دؤنم” سؤزونو …
“ياراديجی‌نين اؤلومو” رولان بارتین آدییلا باغلی مشهور قورام‌دیر. کلاسيک ادبياتدا، اوخوجويا يالنيز توٍکه‌ديجي [مصرف‌‌‌‌‌‌‌کننده] کيمي باخيليردي. متن يازيچي‌نين بئينيندن بيرباشا اوخوجونون بئينينه داشينيردي. متنين بيرجه آنلامي واريدي، او دا يازيچي‌نين ذهنييتينده يارانيردي. يازيچي توتاليتار حؤکومت‌لر کيمي متنه و متنين اساسلانديغي آنلاما حؤکم سوٍروردو. اوخوجو، متندن آسیلی اولان ساده بير توٍکه‌ديجي ايدي. بونون فلسفي کؤک‌لري واريدي. …
فلسفه، بیلیم، أدبیات و اینجه‌صنعت آنالیتیک سؤزلویو بو منیم یئنی کیتابیم‌دیر. (کیتابین آدی قطعی‌لشمه‌ییب.) آدیندان دا بللی اوْلدوغو کیمی “ساغلام دیل” باشلیقلی کیچیک أثریمده اؤنردیییم مسئله بوردا دیققت مرکزینده دایانیب: اورتوگرافی ایله یاناشی تئرمین‌لر سورونو ایله کسکین، گئنیش و سوره‌ک‌لی اوغراشماق. چونکی تئرمین‌لرین مسئله‌سی چؤزولمه‌یینجه ساغلام بیر دیله یاخینلاشما ادعاسی آبسورد آلیناجاق. “قاورام”لارا قویولموش آدلارین …
Structuralism, Yapısöküm هانسیسا فئنومئنين يالنيز تاريخيني ايزلهمکله اونون نئجه ايشله‌‌مه‌‌سيني قاورايا بيلمه‌‌ريک. هر بير توپلومو اونون تاريخيني ايزلهمکله دئييل، چئشيدلي بؤلوم‌‌لري‌‌نين بيربيرلريله ايلگيسيني آراشديرماق‌‌لا تانيماق اولار. اؤرنه‌‌يين ديلين باشليجا ايشله‌‌يي اينسان‌‌لارين قارشيليقلي ايلگي قورماسينا شرايط ياراتماقدير. بو فئنومئنين ماهييتيني تکجه اونون تاريخيني آختارماق‌لا اؤيرنمک اولماز. هابئله، ديل ساحه‌‌سينده فردي داورانيش‌‌لارين يارديمي ايله، ديلي تانيماق اولماز. …
آنگلوساکسون دونياسيندا فوتوريزمين يوموشالميش فورماسي ايدي. 1912دن باشلاياراق ساواشين سونونادک دبده اولان بو آخيمين آماجي، شعري ساده‌لشديرمک ايدي. بو گروپون أن آدليم شاعيري ائزرا پاوند، 1913ـ‌د‌ه ايمگه‌‌چي‌لرين ايلک باخيشلاريني “بير نئچه يوخ”[1] باشليغي آلتيندا درج ائتديردي. 1909ـجو ايلده اينگيليس فيلوسوفو و شاعيري تي. گي. هيوم T. G. Hulme ايمگهچي گروپونون تمل‌داشيني قويدو. سوهو Soho آدلي …