آذربایجان جومهوریتینده یالانچی ضرورته چئوریلمیش ایندیکی دورومون آناجیزگی‌لری سؤیلم‌سل بیچیمده اؤتن یوز ایللییین ۳۰-جو ایل‌لرینده چکیلدی. سونوجدا اؤز دوشونجه جوغرافیاسیندان قوپموش قوندارما “آذربایجان دیلی” یاراندی. م. قاسیمووون درید‌ن قابیدان چیخا‌راق جالاق [چند رگه] بیر دیل‌له سؤیله‌دیک‌لری سؤزومون آیدین ثبوتودور: «آذربایجان دیلی ایندیه‌دک روس دیلی واسیطه‌سی ایله سای‌سیز حساب‌سیز عملی‌ـ‌تئکنیکی، اجتماعی‌ـ‌سیاسی و باشقا تئرمین‌لرله تکمیللشدیریلمیشدیر. آذربایجان دیلینه تئرمینولوگییا جهتیندن هئچ بیر دیلین روس دیلی قده‌ر موثبت تأثیری اولمامیشدی.» ایش اورا گلیب چیخیر کی، «روس دیلی واسیطه‌سی ایله آلینان تئرمین‌لر آذربایجان خالقی‌نین سیاسی، اقتصادی و مدنی حیاتی‌نین بوتون ساحه‌لرینی احاطه ائدیر.» سؤزسوز رسمی دیلین بئله‌جه گلیشمه‌سی‌نین چؤره‌یی ایستالینیزم تندیرینده یاپیلمیشدیر. دیلین یابانچیلاشمیش تئرمینولوگییاسی، تورک کؤک‌لو سؤزجوک‌لره اؤگئی یاناشما طرزیندن دولایی ایره‌لی گلمیشدیر.
اورتاق تورکجه‌دن قوپما سیاستی 1937ـ‌جی ایلده باکیدا کئچیریلمیش اورفوگرافییا کونفئراسیندا اؤز آماجینا قوووشدو. جعفر خندان کیمی أدبیات پارتیزان‌لاری بو سیاستین ایجراچی مأمورلاری کیمی چیخیش ائتدیلر. چینگیز آیتماتووون مانقورت‌لاری اؤز کیم‌لیک‌لرینه قارشی دؤیوشوردولر. خندان همین کونفئراسین کئچیریلمه‌سی عرفه‌سینده دیلین گله‌جک آلین‌یاریسینی بئله‌جه یازماغا چالیشیردی: «آذربایجان خالقی‌نین غددار دوشمن‌لری باشقا ساحه‌لرده اولدوغو کیمی دیل جبهه‌سینده ده اؤز زیانچی‌لیق ایش‌لرینی داوام ائتدیریمیشلر. اونلار بیزه یابانچی اولان پانتورکیزم و پان‌ایسلامیزم ایدئیاسینی اورفوگرافییا ساحه‌سینه کئچیره‌رک خالیقیمزا تامامیله یابانچی اولان اورفوگرافییا یاراتمیشدیلار.» اوتوز یئددینجی ایل‌لرین باسقی گون‌لرینده بو سؤزلر دیل سیاستیندن داها اوزاق‌لارا گئدیردی. آماج ایسه آسیمیلاسیایا قارشی هر بیر دیرنیش اوجاغینی داغیتماق ایدی. سووئت گؤوه‌ده‌سینده یاماق کیمی گؤرونن هر بیر اؤزنه‌نین یوخا چیخاریلماسی: احمد جاواد، حسین جاوید و سالمان مومتاز کیمی شخصیت‌لر بوتؤولوک ایدئولوگییاسی‌نین قوربانلیغینا چئوریلدیلر.
قایناق: >>>