دوخسانینجی ایل‌لردن بری، شعریمیزده «نورمال دیله قارشی عصیان» آدلاندیرا بیله‌جه‌ییمیز بیر دوروم یارانیب: یئنی سؤزجوکلر قوندارماق، آلیشمادیغیمز سؤزبیرلشمه‌لرینی گئنیش اؤلچوده قوللانماق، ترجومه‌دن گلمه یازی طرزی، آیری دیل‌لردن آلینما ایمگه‌لر و باشقا دیل‌لرده دوشونوب اؤز دیلیمیزده یازماق. ایندی شاعیرلر یئنی دیل قوندارماقدا بیربیرینه آمان وئرمیر. بو، بیلهرکدن دیله قارشی پلانلاشدیریلمیش قورغو [توطئه] دئییل، شعرین نئجه‌لییی ایله اوستاوسته دوشن بیر داورانیش‌دیر. باشقا سؤزله، بئله دئمک اولماز کی، کیمسه دوروب قصدَن دیلی پوزماغا قورشانیب. بئله‌دیرسه بیز نه‌دن نیگرانیق؟
صؤحبت نیگرانچیلیقدان گئتمیر، شعرین تاریخی قونوموندان [جایگاهیندان] گئدیر. ایندیکی زامان کسیمینده نورمال دیلین ایشله‌یی اولمادیغیندان، او، گوندن‌گونه آریقلاییر. بیز شعرین اعجازلی ماهیتی ایله بوردا قارشیلاشمالیییق: شعر بو آریقلاما گئدیشینه قارشی چیخمالی‌دیر. شاعیر بوردا اؤز دیلینی، قازاندیغی تجروبه‌لرین ایفاده‌سی گوجونه گئنیشلندیرمه‌لی‌دیر. آمما بئله اولمور. او، تجروبه‌لرینی اونودور، و دیلی دیلین اؤزو اوچون گئنیشلندیرمه‌یه چالیشیر. دیل‌له تجروبه‌نین آراسیندا یارانان چات‌لاردا دوغولان شعر، دیلی اؤز نسنه‌سینه [اوبژه‌سینه] چئویریر. قیر ساققیز اولوب نسنه‌لرین یاخاسینا آسلانمیش اؤلو سؤزلر.
اؤرنه‌یین: اون دوققوزونجو یوز ایللییین رومانتیک شعرینده، دویغولارین تَرّنمونه اوستونلوک وئریلیردی. بو، عادی دویغولار دئییلدی، دیلی شعر گؤرکمینده جانلاندیرماغا یارایان اینجه و اؤزه‌ل حیس‌لریدی. آمما او عصرین سون‌لاریندا، اؤزه‌للیک‌له مالارمه‌دن سونرا، دیلین اؤزو ایله اوغراشماق و یاشام سیناق‌لارینا تام سایماز یاناشما مسئله‌سی قاباغا گلدی. دیل آماجا چئوریلدی. اوردا سیز دئیه‌ن چتینلیک یارانمادی، آمما بیزده بو پروبلئم گرگینلیک اؤلچوسو آلیر. نییه؟ باخانداکی شاعیریمیزین دیلده گره‌ک‌لی باجاریغی یوخدور، دیلین اینجه‌لیک‌لری ایله یئترینجه تانیش دئییل، داها دیل تکجه آماجا چئوریلمیر، اویونجاغا چئوریلیر. سونوجدا بئله بیر دیل، آنجاق سئوگی مکتوب‌لارینا یاراییر، بلکه اونا دا یارامیر. بس شعر هانسی آنلامدا دیلین ضعیفلهمه گئدیشینه قارشی چیخیر؟
توپلومدا سوره‌ک‌لی اولاراق دوغال [طبیعی] بیر دیل وار. شعرین دیلی بو دوغال دیلین بیر اوجوندا دایانیر، بیلیمین دیلی ایسه اوبیری اوجوندا. بونلارین هر ایکیسی دوغال دیلی پوزماق‌لا اينکشاف ائدیر. شعر، دیلی چوخالدیر، گوجلندیریر؛ بیلیم ایسه دیلی آزالدیر، آریقلادیر. نیچه‌دن اؤنجه‌کی فیلوسوف‌لار عمومیت‌له ائپستئمولوگییایا [معرفت‌شناسی‌یه] قاتلاشمیشدیلار، و پوزیتیو بیلیمی توجیه ائتمک ایسته‌ییردیلر. باشقا سؤزله، فلسفه چالیشیردی کی، بیلیمین اوبیئکتیولیک [عینیت] ادعاسینی ثبوتا یئتیرسین. بونو دا آیدین بیر دیلی اورتایا قویماق‌لا، یا دا ائله بیر دیلی قوندارماق‌لا گئرچکلشدیرمک ایسته‌ییردی.
بو گئدیش ایییرمینجی یوز ایللیکده ده سوردو. «کونکرئت علمی دیل»ین آختاریشی، سؤیله‌نیلن گئدیشین پارلاق گؤستریجیسی ایدی. ویتگئنشتاین دئییردی کی، دیلده آنلاشیلمازلیق اولماسایدی، فلسفه آدلی دوشونجه ساحه‌سی یارانمازدی. فلسفه، دیلدهکی آنلاشیلمازلیق‌لارین چاتیندا یارانیر. بونا گؤره، بیلگین‌لر چالیشیردیلار هر شئیه آیدینلیق گتیرن بیر دیل آختاریب، تاپسینلار. تجروبی علمین سون آماجی، نسنه‌لره ان دقیق آدقویماق، و اَن آیدین آنلاییش‌لارا وارماق‌دیر.
عادی و نورمال دیلده هر سؤزجویون نئچه‌نئچه آنلامی وار، آمما علمی دیلده بو آنلام‌لارین سایی بیره ائندیریلمه‌لی ایدی: بیر سؤزجوک، بیر آنلام. بو گئدیشی ائندیرگه‌مه reduction آدلاندیرا بیله‌ریک. بیلیم ساحه‌سینده باش وئرمیش بو گئدیشه شعر قارشی چیخیردی. شعر «بیر سؤزجویه بیر آنلام» پرینسیپینه قارشی چیخماق‌لا کیفایت‌لنمیر. عادی دیلدهکی آنلام‌لارین سایینی داها دا آرتیرماق ایسته‌ییر. ایییرمینجی یوز ایللیکده، بیر چوخ فیلوسوف‌لار دیلین بوجاغیندان باخاندا «شعر»ی «بیلیم و فلسفه» ایله قارشی قارشییا قویوردولار. سؤیله‌دیییم کیمی، باشلیجا ادعا بو ایدی: بیلیم و فلسفه، دیلی دارالدیر، شعر ایسه گئنیشلندیریر. بیلیم و فلسفه، دیلی کانکرئت‌لشدیریر، شعر ایسه اونون آنلام قات‌لارینی آرتیریر، آنلاشیلمازلاشدیریر. پول ریکور بو جبهه‌ده دایانیر.
پول ریکورا گؤره، شعر دیلین دوزه‌نلییینی قورویور. بیزیم اویغارلیغیمیزدا ان قورخونج اوچوروم دیلی دوشکون سویهیه آلچالتماقدیر: دیلی نسنه‌لره و اینسان‌لارا گؤزتچی آراجینا چئویرمک. دیل، بوتونلوک‌له آراجا چئوریلدیکده داها ایره‌لی گئده بیلمه‌یه‌جک. گادامئر بونو سؤزجوک‌لرین گؤسترگه [دلالت] سویه‌سینه ائنمه‌سی آدلاندیریر. سؤزجوک‌لری صرف گؤسترگه سانماق اونلاری سابیق گوجلریندن محروم ائتمک، اونلاری صرف آراجا چئویرمکدیر. سیز، ایکی یول آیریجیندا یانان قیرمیزی ایشیغا تکجه سوروجولری دایاندیران آراج کیمی باخسانیز، اونو اؤز گئرچک ماهیتیندن بوشالداجاقسینیز. بو دا کؤهنه تصوره قاییتماق‌دیر: سؤزجوک دوشونجه‌نین آتی‌دیر، قولودور، آراجی‌دیر. بئله‌لیک‌له ده سؤزجوک دوشونجه‌دن آیریلیر، یالنیز نسنه‌لره موداخیله آراجینا چئوریلیر.
دیلین توتالقالاشماسی [اینسترومئنتاللاشماسی، ابزارلاشماسی] چاغداش اینسان یاشامیندا اَن تهلوکه‌لی یؤنه‌لیشدیر. بیز ایندی آزقالا تک‌اؤلچولو [یک بُعدی] بیر دیل‌له اوزله‌شیریک: بیلیم و تکنولوژی دیلی. بیلگی‌سایار دیلینی گؤز اؤنونه آلدیقدا قوندارما بیر دیلی گؤروروک. بو دوروم دیلین زنگین‌لیک و چئشیدلی‌لییینه قارشی چیخیر. بیر داها وورغولاییرام، دیلین اؤزه‌للیک‌لریندن بیری ده اونون چئشیدلی‌لییی‌دیر. آنلام و سؤزجوک آراسیندا بیره‌بیر ایلگی یوخدور. بیر سؤزجوک اوچون بیر نئچه آنلام اولمالی‌دیر. بو اؤزه‌للیک قارشیلیق‌لی آنلاشیلمازلیغا ندن اولورسا دا، دیلی زنگینلشدیریر. شعرله فلسفه، شعرله بیلیم، ائله محض بوردا اوزاوزه دایانیرلار. بیلگین‌لر باجاردیقجا آنلام چئشیدلی‌لییینی آزالتماق ایسته‌ییرلر، هر سؤزجویو اؤز ایشله‌یینه، بیرجه آنلامینا محدودلاشدیرماق ایسته‌ییرلر، آمما شاعیرلر ترسه دوشونورلر، عکس یؤنده یورویورلر. شعرین گؤرهوی اودورکی، هر بیر سؤزجوک یئنی‌یئنی آنلام قازانسین.
بو، البته دوغال دیلی پوزماق دئمک‌دیر. مدرن شعر دئمک اولار کی، لئکسیکانی [نحوی] یئنی‌دن قورور، یئنی تجروبهلری (یا دا أسکی تجروبهلری یئنی‌دن) یوزماق اوچون یئنی سؤزجوکلر یارادیر. بیلیم، اؤزو ایله نسنه‌لر آراسینداکی اوچورومو آرادان قالدیرماق‌لا اینسان و طبیعته موداخیله ائدیر. لاکین، سوءایستیفاده‌چی دیلین گیزله‌دییی گونده‌لیک سیناق‌لاری یئنی‌دن حضورا چاغیرماق شعرین گؤره‌وی‌دیر. شعر بیر یاندان سیناق‌لارین اونودولموش قات‌لارینی آچیر، او بیری یاندان ایسه دیلین ایلگیسینی نسنه‌لر و رئاللیق‌لارلا قیریر. شعر، بیلیم‌له نسنه‌لر آراسینداکی اوچورومو گئنیشلندیریر. آخی بیگین‌لرین نظرینجه، «رئاللیق، ألیمیزده اویونجاق ائده‌جه‌ییمیز نسنه‌لردن باشقا بیر شئی دئییل.»
سؤزومون اولینه قاییدیرام. نورمال دیلی پوزماق هوسی، شعرین قان داماریندا یئرله‌شیر. آمما نئجه‌کی شاعیر اؤز سؤزونو گؤزه‌للیک قایدالارینا سؤیکه‌نه‌رک دئمه‌لی، مضمونا دوزگون فورما سئچمهلی‌دیر، دیلی پوزوب گوجلندیرمک اوچون ده دیل قایدالارینی دریندن اؤیرنمه‌لی، گیزلین قات‌لارینا دالمالی‌دیر.
_____________________
بو ماتئریال «شعر وارلیغین ائوی‌دیر» کیتابی‌نین بو یاخینلاردا ایشیق اوزو گؤره‌جک ایکینجی باسقی‌سیندان ایختیصارلا آلینمیشدیر.