ايدئولوگييا، هه يا يوخ! / ارسطو مجرد

سايين ايواز طاهانين «سياستدن گؤزه‌لليه كئچيرم» باشليقلي يازي‌سيني اوخودوم؛ بو مقاله‌ده سايين طاها ايله بير چوخ باخيش‌لاريم اوست- اوسته دوشور، آنجاق بونا باخماياراق ايدئولوگييا و اخلاق بؤلومونه چاتاركن فيكير آيريليغيميزي سئزيب بير ايكي نؤقطه‌يه ايشاره ائله‌مه‌يي واجيب سایديم . سايين طاها او يازي دا تلويحن ده اولسا ايدئولوگيياني بير نؤوع مودافیعه ائتميشدير. بو بلكه بير گوناه ساييلمير، آنجاق طاهانين «شعر وارليغين ائويدير»  ده ايدئولوگييا باره‌ده دئديیي ايله  بورادا يازديغي اوست- اوسته دوشمور. اؤزلليكله  آرتيق ماهيتجه تانينميش، كئچميش سوسياليزم دوشرگه‌سينده‌كي «رسمي» ايدئولوگييا باره‌ده دئديك‌لري:«سووئت‌لر بيرليیينده (شوروي‌ده ) ايدئولوگييا، سؤزون دوزگون آنلاميندا گله‌نكله دؤيوشدو، بيزده‌كي گله‌نه‌يين گئريچي، داغيديجي و مانعه‌چي گوجونو كئچميش سووئت مكانيندا گؤرمه‌ديك» !! ايواز طاها جنابلاري سؤزونو بئله داوام ائله‌يير: «سیمگه‌سل اينتيظام (يعني ديل و توپلوم) اؤزونو آنجاق ايدئولو‍ژيك بيچيمده آنلاتماغي باجارير .» آنجاق سانيرام رئالليق بو دئييلدير، كئچميش سووئت‌لر مكانيندا اوزون ايل‌لر حؤكوم سورن و گله‌نك‌دن داها تهلوكه‌لي اولان ديرناق آراسي مدرن دوشونجه‌نين نه قدر گئريچي، داغيديجي  و مانعه‌چي اولدوغونو گؤسترمك اوچون بوگون خوصوصيیله سووئت‌لر داغيلاندان سونرا، الده ائديلن فاكت‌لار اساسيندا چوخلو سندلر ايره‌لي سورمك اولار، آنجاق من بير آز كيتابخانايا باش چكيب سايين طاهانين اؤزونون اؤنجه قلمه آلديغي «نظريه ي توطئه»  آدلي باشقا بير  كيتابيندان بو مسئله‌يه آيدينليق گتيرمك اوچون يارديم آلديم؛ سايين طاها اوستده‌كی باخيشينا رغمن آيدين بير پارادوكسا يول وئره‌رك بئله سؤيله‌يير:  

 

ماركسيستهاي روسيه با شعارهاي حكومت شوراها، مبارزه براي آزادي و عدالت و برابري حقوق  شهروندي و ايجاد جامعه بي‌طبقه به پيروزي رسيدند. اما آن آينده‌ي موعود نه تنها در افق زمان پديدار نشد، بلكه خاطره ي تحقق آن  صرفا در گذشته‌هاي دور دفن گرديد. يعني  در ويرانه‌هاي آن همه آرمان و ادعا جز ديكتاتوري پرولتاريا كه آنهم نامي براي خودكامگي رهبران بلشويك بود، بر جاي نماند. (نظريه توطئه، ايواز طاها، ص 133)

 

ايدئولوگييا هانسي دوشونوش و هانسي جوغرافييادا اولماغيندان آسيلي اولماياراق معين بير چرچيوه‌يه سيغينميش تك‌سسلي‌لييه اينانان بير دوشونجه و باخيش طرزي‌دير . ايدئولوگييانين نظري باخيمدان شوعارلارينا باخماياراق پراتيك باخيمدان بشره و اونون آزاد و طبيعي ايره‌ليله‌ييشینه مانع اولموشدور. بونو كامبوج‌دا پول‌ بوت، كوبادا فيدل كاسترو، شوروي‌ده چئشيدلي ديكتاتورلار و چين‌ده ايسه مائو و… ديكتاتورلوغو بيزه آيدينلاشديرميش‌دير. اَن ساده ديل‌له دئسك ايدئولوگييا بير توپلوم ايچره وارين(ثروتين) و گوجون (قدرتين) محض بير قاتين الينه كئچمه‌سي دئمك‌دير . بئله‌يسه او توپلومون اقتصادي، سياسي و مدني مقددراتي بلكه مين‌لرجه باخيش آراسيندا اوزون و آيدين اولمايان بير موددته يالنيز بير باخيشين و سليقه‌نين اراده‌سينه باغلي اولاراق  تعيين ائديلير. سايين طاهانين دئدييي: «سووئت‌لر بيرليينده رسمي ايدئولوگييا  … هر بير يئني‌لييه ميدان آچدي» سؤزو شخصن منه داها ماراقلي گلدي: باتي اؤلكه‌لري‌نين (پلي‌فونيزمين مركزي‌نين) عكسينه  توپلومسال يؤندم اوزره  اولدوقجا گئري قالميش و آغير پروپاقانداسينا باخماياراق  تك‌سسلي‌ليك‌، انكيزيسيون‌، دوقماتيزم‌، اؤزباشیناليق‌، روشوت، ميليتاريسم‌، اداري فساد و باشقا بو كيمي اَن ايرتيجاعي گله‌نه‌يين اؤرنك‌لري اوزره تملي قورولموش سووئت‌لر بيرلييي اسارته آلميش  15 اؤلكه‌نين هانسي  گله‌نه‌ييني گؤتوروب اونلاري هانسي يئنيلييه يؤنلده بيلميشدير‌. سووئت‌لر داغيلديقدان آز سونرا ميللت‌لر آراسيندا موحاريبه‌لر و اكثر جومهوري‌لرده ديكتاتوريزمين داها چيركين سيماسي‌نين سياسي ايراده‌لري اله آلديغيندان باشقا بير ميراث نه اولا بيلدي. بونودا علاوه ائديم كي، دمير پرده‌لر سؤكولدوكده بو سطيرلرين يازاري او «يئنيلييه» يول آچان اؤلكه‌ده ميللتين ائيواز طاها اؤزو دئميشكن خرافاتا، طالعه باخان‌لارا و ساده‌جه ساققيزا، خاريجي سيگارا و ساعاتا و بو كيمي نازيل اقلاما نه قدر حسرتله و گؤرمه‌ميشجه‌سينه ياناشديق‌لاريني ياخيندان گؤرموشدور .

سايين ايواز طاهانين بو ايكي يازيسي آراسيندا ايكي تام فرقلي و ضيدديتلي باخيش‌لارين اولماسي اونون يازيلاري‌نين اوخوجولاري آراسيندا چاشباشليق يارادا بيله‌جه‌يي اينكار ائديلمزدير!

سيويل اؤلكه‌لرده پلوراليزمين حياتا كئچيرديي بشر حاق‌لاري، اينام، سوز و ويجدان آزادليغي، اؤزگور علمي، مدني و ادبي  ايره‌ليله‌ييش و سايره قارشي‌سيندا گؤره‌سن طاها جنابلاري‌نين سؤيله‌دييي «بيز هاميميز ايدئولوژيك ديلده دانيشماغا محكوموق» سؤزو، نه درجه‌ده اؤنم داشيیير؟!من بونا داها دوزگون جاواب تاپماق اوچون يئنه سايين طاهانين چوخ دَيَرلي و قاباقجيل «نظريه توطئه» آدلي كيتابينا قاييتديم: «ارزش داوري ايدئولوژيك به سبب ستيز باشكيب عملي و بردباري سياسي، رفته رفته  در دامن خود واكنش خشونت‌آميز را مي‌پرورد. دشواري از همين جا آغاز مي‌شود: استمرار واكنشهاي  خشونت‌آميز مي‌تواند تمييز وسيله و هدف را دشوار سازد و خود تبديل به هدفي كور گردد.»(نظريه توطئه، ايواز طاها، ص 79 ) سايين ايواز طاهانين بو ايكي يازيسي آراسيندا ايكي تام فرقلي و ضيدديتلي باخيش‌لارين اولماسي اونون يازيلاري‌نين اوخوجولاري آراسيندا چاشباشليق يارادا بيله‌جه‌يي اينكار ائديلمزدير!بونون اوچون مسئله‌يه آيدين‌ليق گتيرمه‌يي آرزو ائده‌رديم.

   

اخلاق

بير يئرده طاها جنابلاري بئله دئييرلر  : «عدالت» (اخلاقين باشليجا قاورامي) اينساني اينسان ائدن اوچ كاتئقوريادان بيري‌دير و عدالتي(«دموكراتيانين ائكيز تايينی»)  اخلاقا تاپشيرير. آنجاق آز فاصيله ايله قورغو(توطئه )وهمينه(یانیلساماسینا) دوشه‌رك مقاله‌سي‌نين باشقا بير يئرينده «اخلاقي ده‌يرلنديرمه‌لر گوج قورلوش‌لاري‌نين الينده سو ايستيفاده آراجي اولاراق اينسانا قارشي ايشله‌يير» دئيه بير «اؤيود» وئرير: «سايين قلمداش‌لاردان بونو ريجا ائديرم گؤزه‌لليك فلسفه ساحه‌سينه  گيريشديكده‌ بو سؤزلره(اخلاقا) قيرميزي قلم چكيلمه‌لي‌دير… چونكي  گؤزه‌لليك مسئله‌سي اخلاق‌دان ايره‌لي‌ده دايانير.»! سايين طاها، سايين شهبازي‌‌يه چوخ يئرينده‌جه بيلديريرلر كي، عدالت اؤزو دموكراتيانين اساس‌لاريندان بيري‌دير، آنجاق اؤزلري اونودورلار كي، «اخلاق» دا دموكراتييانين اساس نورمالاريندان بيريدير. همن اخلاق كي، داييما اينسانا عدالتي وورغولاياراق «بشر حاق‌لاري» اعلانييه‌سيني تنظيمله‌ميش‌دير! طاها جنابلاري منجه بورادا دا ضيديتلي باخيش‌لارا يول وئرميش‌لر.  گؤزه‌لليك ذؤوقي مسئله اولدوغو بير حالدا چوخ دا موبهم ساييلا بيلر.

منيم اَن گؤزه‌ل سانديغيم هر نه، باشقاسي‌نين نظرينده اَن چيركين ساييلا بيلر. بس بورادا هانسي گؤزه‌لليك‌دن سؤز گئده بيلر.

اونا گؤره‌ كي، باره‌سينده دانيشديغيميز «گؤزه‌لليك» نيسبي اولدوغوندان اوزه‌رينده هئچ بير اتفاق نظر يوخدور. منيم اَن گؤزه‌ل سانديغيم هر نه، باشقاسي‌نين نظرينده اَن چيركين ساييلا بيلر. بس بورادا هانسي گؤزه‌لليك‌دن سؤز گئده بيلر.اوصولن بيز نه‌يه گؤزه‌ل و نه‌يه چيركين دئييريك؟ بو گؤزه‌للييي و چيركين‌لييي هانسي پارامئترلر تعيين ائدير؛ بونلار آچيقلانماميشدير .

 _________________

قايناق‌لار:

1 – دين در محدوده عقل تنها، «ايمانوئل كانت»

2 –  بازگشت از شوروي، «آندره ژيد»

3 –  نظريه توطئه، «ايواز طاها »

4 – خانه دايي يوسف ، «بابك فتح اله زاده»

5 –  در ماگادان كسي پير نمي شود، «عطا صفوي»

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *