اینسان بیلمه‌دیکلری‌نین دوشمنی‌دیر. بیز آراـ سیرا “پست‌مدرنیزم” سؤزونو آغیزلاردان ائشیدیر، کاغیذلاردا اوخویوروق. بوندا قباحت یوخدور، بونا سئوینمه‌لیییک. چاغداش دونیادا اؤزونو بوتون ادبیات، اینجه‌صنعت، بیلیم و دوشونجه ساحه‌لرینه سیرامیش بو تئرمین‌له ماراقلانماغیمیز، ایره‌لی‌له‌ییشمیزین یاشیل ایشیغی‌دیر. آمما بوردا اؤنملی بیر مسئله وار: واخت اولور بیلمه‌دیییمیز ایشه باشیمی سوخور، آنلامادیغیمیز آنلاییشا قاتلاشیریق. بونونلا دا بؤیوک بیر فیکری تجروبه‌نی قاورامادان اونو گئییم، یئمک و ساچ موداسی دوزئیینه [سویه‌سینه] قده‌ر آلچالدیریق. بو توریست داورانیشی‌دیر. شعر کیتاب‌لاری‌نین اؤن سؤزونده، آغیز ادبیاتی توپلولاری‌نین باشلانغیجیندا، آدداـ بوددا موصاحیبه‌لرده، و چایخانا دانیشیق‌لاریندا سؤز باشینا پست‌مدرنیزمی دیمدیکله‌ییریک. سن دئمه بو سؤزو وورغولامادان یازیچی‌نین آوانگارد اولدوغو گئرچکلشمیر. خسته‌لیک ده ائله بوراسیندادیر. بیزده پست‌مدرنیزمه بارماق اوزاتماق، چوخ‌واخت اونون حرفی آنلامیندان اوزاغا گئتمیر: “پست‌مدرن” یعنی مدرنیزمدن داها سونرا، داها یوکسک، داها یاخشی و داها آوانگارد! بیز ایسه بونلارین هامیسیییق، کؤهنه دئییلیک. بو ادعا, طؤوله‌ده یاتمیش آسلان‌لا، «اینک‌دیر» دئیه، جسارتله ایلنمه‌یه əylənməyə بنزه‌ییر.
2ـ بئش نهنگ دوشونر “هوسئرل، مارکس، نیچه، فروید و هایدگئر”ی آنلامادان پست‌مدرنیزم اؤز شرحینی تاپا بیلمه‌یه‌جک. بو ایلکین دایاناجاقدان حرکته کئچدیکدن سونرا فرانکفورت مکتبی، قورولوشچولوق [ساختارگرایی]، پست‌قورولوشچولوق، یاپی‌سؤکوم [شالوده‌شکنی]، فئمینیزیم، اوچونجو دالغا آخیمی، و چوخ‌مدنیت‌چی‌لیک [مولتی کالچئریزم] کیمی دایاق‌لار و قایناق‌لارلا قارشیلاشیریق. آدلار توکه‌نن دئییل، هره‌سی ده بیر هاوا چالیر: ایهاب حسن، چارلز جئنکز، ژاک لاکان، ژاک دریدا، رولان بارت، لوس ایریگاری، فرانسوا لیوتار، ژیل دولوز، ژان بودریار، میشئل فوکو، فئلیکس گاتاری، و ریچارد رورتی. بو آدلار قیراقدا قالسین، ایره‌لی سورولن بحث‌لرین قارانلیغیندا اینسانی دهشت بورویور: بحث‌لرین درین و قاتی قارانلیغیندا. پست‌مدرنیزم سؤز اویونو دئییل، بونو آنلاماغا آدورنو و هورکهایمئرین مدرن دؤنمه عاید یازدیقلاری “آیدینلانمانین دیالئکتیکاسی” آدلی کؤهنه کیتاب‌لاری یئتر.
3ـ بایاق دئدیم پست‌مدرنیزمه ماراق سئویندیریجی‌دیر. هارداسا بو ماراغین اؤزو آذربابجان اویغارلیغینا [تمدن] گرهکلی اولان قایناق‌لاری آخیدیب دیلیمیزه گتیره‌جک. گئج ده اولسا بو آخین آرتیق باشلانمیشدی، باشلیجا گؤستریجی‌سی ایسه میشئل فوکونون “موللیف کیم‌دیر” و رولان بارتین “موللیفین اؤلومو” باشلیقلی مقاله‌لری‌نین چئوریلمه‌سی‌دیر. آنجاق بو چالیشمالار و دارتیشمالار گئدیشینده یول وئریلمیش گئنیش سهولر بیزی اوشوندورمه‌یه بیلمز. چونکی منطیقی مجرالاردان قیراغا چیخمیش دارتیشمالار، پست‌مدرنیزم باره‌سینده اه‌یری، بعضن ده ترسه باخیش‌لار فورمالاشدیریر. بئله‌لیک‌له بیز یئنه ده تاریخین باشقا بیر دؤنوش نؤقطه‌سینده، یئنی فیکیرلرله اؤزگون تانیشلیق فورصتینی ایتیریریک. بئله کی، بو دؤنوش نوطقه‌سی‌نین محصولو ساییلان پست‌مدرن دوشونوش طرزی باره‌سینده یا اؤزومو آخمالیغا ووروروق، یا دا آرخادان توپوغا داش آتیریق. صؤحبت بو مکتبین پیس‌ـ یاخشیلیغیندان گئتمیر، بو باره‌ده آغزینا گله‌نی، آغلینا باتانی سؤیله‌ین‌لردن گئدیر. بیزیمکی‌لرین چوخو پست‌مدرن بیلگین‌لردن دانیشاندا چیلپاق پوپ اولدوزلاری حاقدا دئییلن دئدی‌ـ قودولار یادیمیزا دوشور. بو دا یوکسک و جیددی دوشونجه‌لره یییه‌لنمه‌یه جان آتان اولوسوموزون ضعیف دامارینا چئوریلیر. دئمک پست‌مدرنیزم، سووئت دؤؤرو تاپدلانمیش رویالارین جؤولانگاهینا چئوریلیر، بو دا پریشانلیغین، پوچلوغون و دویغوساللیغین باشقا آدی‌دیر: ظاهیرده دویغویا قارشی دؤیوشن دویغوساللیغین. ایستانیسلاو آندرئسکی دئییر: «شفاف و منطیقی دوشونجه، بیلگی‌نین آرتماسینا گتیریب چیخاریر. (علمین گلیشمه‌سی بونون ان یاخشی اؤرنه‌یی‌دیر)، بیلگی‌نین آرتماسی ایسه گله‌نک‌سل اینتیظامی گئج‌ـ تئز لاخلادیر. عوضینده، پریشان دوشونجه بیزی هئچ یئره آپاریب چیخارمیر. اونا اوزون سوره مئیدان وئریرسک، یئنه ده هئچ بیر ائتکی باغیشلامایاجاق.»
4ـ دوغرودور، پست‌مدرنیزم عاغیلین کلاسیک آنلامینا اینانمیر، جیددی و سارای صنعتینه ایسه ایستئهزا گؤزویله باخیر. آمما بو اونون گولونج ماهییتینه دلالت ائتمیر، اینسان توپلوموندا یایغین اولان و کلاسیک فیلوسوف‌لارین گؤزوندن یاییینان فئنومئن‌لره دیققتله باخدیغینی گؤسته‌ریر. کارل پوپئر کیمی عاغیلچی بیر فیلوسوف ایله رولان بارتین اؤته‌ری موقاییسه‌سینده گؤرورسن کی، کلاسیک عاغیلچیلیق ایدئولوژیک ماهییت داشییاراق نه قده‌ر خولیالاردا یاشاییر. ائله بیر فیلوسوف کسیک باش کیمی “لیبئرالیزم” دئیه، دئیینه‌رک نه قده‌ر گونده‌لیک یاشامین آجی گئرچک‌لیک‌لریندن اوزاقلاشیر. عوضینده بارت کیمی بیر دوشونر حتتا گون‌آشیرا یئدیییمز یئمک‌لره قده‌ر بیزه یاخینلاشیر. اونون بو یئمک‌لرین قورولوشونا گؤز قویماسی تصادوفی دئییل. باخمایاراق کی، بوتون بونلار پست‌مدرنیزمه ده برائت قازاندیرمیر، چونکی بو آنلاییشدا غریبه شارتانلیق‌لار گؤره‌ن‌لر آز دئییل‌دیر. اؤرنه‌یین لوس ایریگاری دئیه‌نده کی، «نیچه اؤزونو ego هر آن پارتلایاجاق آتوم چکیرده‌یی تیمثالیندا گؤروردو» چوخ‌لاری پیققیلتی ایله گولوشور. نه یازیق کی، بو گؤروش‌لرین بعضی‌سی دوغرودور، گولوش‌لر ایسه یئرسیز دئییل.
5- پست‌مدرنیزم باره‌سینده دانیشماغا منیم صلاحییتیم گئنش دئییل. حتتا بوردا سؤیلنمه‌سی گرهکلی اولمایان نده‌ن‌لره گؤره، بو آخیمین بعضی اؤنجول‌لریندن، اؤرنه‌یین بودریار و یا دولوزدان خوشوم گلمیر. ماراقلی دوشونجه‌نی داها چوخ هانس گادامئر، پول ریکور، ریچارد رورتی و یورگئن هابئرماسدا گؤروروم. بیلیره‌م رومانتیزمین آغلاغان اینسانی قورولوشچولوق [ساختارگرایی] قبریستالیغیندا گؤمولدوسه، آزدلیق و ایختییار سیمگه‌سی [سمبولو] اولان اؤزنه ده اؤلدو. باشقا سؤزله، تاریخی ایره‌لی سوروین اینسان، توپلومون و توپلومداکی قورولوش‌لارین اسیرینه چئوریلدی. میشئل فوکو ذهنیمیزی بارلاندیرماق ایسته‌ییردی، بیزی “حقیقتی قونداران گوج” و “باغیمسیزلیغیمیزی هده‌له‌ین ایدئولوگییا” اؤنونده گولـله باتماز اتمه‌یه چالیشیردی. لاکین بعضن شاشیرام کی، او بؤیوک‌لوکده بیر آدامین فیکری تاپینتی‌لاری نییه قیسمن ده اولسا پارادوکس اوزه‌رینده قورولمالی‌دیر؟ مجازی حقیقت باره‌ده سئویملی بودریارین سو لیللندیرمه‌سی بیزه درین بصیرت باغیشلاسا دا، اؤزنه‌نین [سوبیئکتین، دونیانی تانییان اینسانین] یئنلگیسینه گتیریب چیخاریر. بو سون سؤزوم دئییل، چونکی دیل پروبلئمیندن دولایی فوکو و بودریارین بوتون اثرلرینی اوخویا بیلمه‌میشم، اوخودوقلاریمی دا پرده آرخاسیندان تامسیلانمیشام. آنجاق، ژاک دئریدا کیمی نهنگ بیر فیلوسوفدان خوشوم گلمیر دئسم، بو ایشیم دون کیشوتون یئل دییرمانی ساواشینا گتئمه‌سینه بنزه‌یه‌جک.
6ـ دوشونجه ساحه‌سینده قولایلیقلا شر یاخماق، گؤزو باغلی‌جاسینا “آنام دئدی کور دئدی، گل گئده‌نی وور دئدی” سایاغی داورانماق منیم پرینسیپ‌لریم‌له اویوشمور. بونا گؤره ده، پست‌مدرینیزمه اوگئی یاناشمیرام. اساسن آذربایجان جومهورییتینده پست‌مدرنیزم باره‌سینده گئده‌ن ایلک جیددی مقاله 1997ـ‌جی ایلده باشچیلیق ائتدیییم جاهان درگی‌سینده یئر آلییب. او زامان بو مقاله واختیندان داها ائرته ایشیق اوزو گؤردویو اوچون غوربته دوشدوسه، 2000ـ‌جی ایلدن باشلایاراق پارتلاییش نؤقطه‌سینه گلمیش پست‌مدرنیزم دارتیشمالاری قیزیشماغا باشلادی. هر شئی ده ائله بوردان کورلاندی. عرصه‌یه گلمیش یئنی یازیچی‌لارین بعضی‌سی، دوشمن‌لرینی سیرادان چیخارماق اوچون یازدیقلاری اثرلرین آلنینا پست‌مدرن مؤهورونو باسدیلار. پست‌مدرنیزم‌له علاقه‌سی اولمایان و یا اونونلا آنلاشیلماز و گیزلی ایلگی‌لرده! بولونان بو اثرلر، چاغداش بیر مکتب‌له تانیشلیق ایمکانینی الیمیزدن آلدیلار. بوردا مقصدیم حمید هئریسچی‌نین پست‌مدرن دامغاسینی داشییان “نئکرولوق” [آگهی ترحیم] رومانی دئییل، چونکی آذربایجاندا بو مکتب‌له تانیش اولان آدام‌لارا بارماق اوزاتماق ایسته‌سم اونون آدینی دا چکه‌رم. باخمایاراق کی، بیر اثرین آلنینا “پست‌مدرن” سؤزونو یازماق‌لا، اثرین هئچ بیر اوستونلوک قازانمایاجاغینا اینانیرام.
الیمیزدن اوچوب گئتمیش ایمکانا قاییداق: پست‌مدرنیزم فلسفی، ادبی، و بدیعی بیر آخیم اولاراق غرب اویغارلیغی‌نین سون ائلکترون مرحله‌سی‌نین اؤزولونده [زیربناسیندا] دایانیر. بئله بیر اؤنملی فئنومئنه گؤز یومماغین باهاسی فاجیعه قده‌ر بؤیوک اولا بیلر. غرب عملی باخیمدان آغیر صنایع مرحله‌سیندن (یعنی مدرنیزمدن) یونگول اینفورماسیا و بیلگی‌سایار مرحله‌سینه (یعنی پست‌مدرنیزمه) آددیملامیشدی. بو آدلاییشین گئنیش نظری دایاق‌لاری وار. پست‌مدرنیزم‌له تانیشلیقدان یان کئچمک، و یا اونو یانلیش، اؤته‌ری، سرسری و دایاز بیچیمده تانیماق بو نظری بازایا اعتیناسیز یاناشماقدیر. بیز بونون کؤته‌یینی ییه‌جه‌ییک. آچیغینی دئییم: جهله اعتیراف ائتمه‌یین قورخوسو بیزی پیس گونه قویا بیلر.
7- واختی ایتیرسک ده چیخیلماز یولدا دئییلیک. اخلاقی اؤیود وئرمه‌یه صلاحییتیم اولماسا دا دئمه‌لییم: بیر آز آلچاق‌کؤنوللو، بیر آز جیددی، بیر آز دوشونجه حریصی، بیر آز دا بصیرت وورغونو اولورساق، بشرین فیکری تاپنتی‌لاری ایله دریندن تانیشلیق او قده‌ر ده چتین اولمایاجاق. آنجاق پست‌مدرنیزم کیمی گئنیش، چوخ شاخه‌لی، درین و چوخ‌آنلام‌لی آخیما بیر معنالی یاناشماق، و اونو گله‌جه‌یین دوشونجه‌سی آدینا تپه‌دن دیرناغا قده‌ر منیمسه‌مک اولدوقجا یئرسیز اولاجاق.