بير يئره توپلانميش ثروتين مرکزيني سوسياليزم داغيتدی، دئموکراسی ايسه اوست اوسته قالانميش قدرتين مرکزيني. بونو لويي آلتوسئر دئيير: بيز مارکس – دان بويانا اؤيرنميشيک کي، اينسانين ذهني، يادا اونون اقتصادی – سياسي – فلسفي «من»ـي تاريخين مرکزی دئييل. آيدينلانما فيلسوفلارینين و هئگل – ين عکسينه اولاراق، بونو باشا دوشموشوک کي، تاريخين مرکزی يوخدور. تاريخ ائله بير قورولوش دور کي، يانليش ايدئولوژيک بيلیک اولمايان يئرده، اونون مرکزی اولمور.
تاريخين مرکزی يوخدورسا، اينسانين سرت و ده ييشمز کيمليگي داغيلير، يازيچي نين متنين اوزه رينده توتاليتئر حؤکمرانيليغي دئوريلير. مولليفين اؤلومو و يازيچي‌نين تپه‌سي اوسته يئره قاپانماسي، اونون ايسته يي ايله باش وئرمه‌دی. بو گئديش اينسانلیق تاريخينده بؤيوک قالاباليق نتيجه‌سينده و مرکزلرين داغيلماسي سونوجوندا گئرچکلشدی. سياست، اقتصاد، من، تاريخ، ديل و مولليف، بونلارين هاميسي نين مرکزی داغيلدی و يا لاخلادی. بو داغيديجيليغين قهرمانلاری بونلار ايدی: مارکس – دان توتموش، نيچه، فرويد، فئردينان دو سؤسور و روس فورماليست لرينه دک؛ قورولوشچولاردان توتموش پُست‌مدرنيست‌لره دک. دوغرودور، مولليفين رولونون آزالماسي، و اوخوجونون اؤنم قازانماسي، فورماليست لردن باشلاياراق آرتماغا باشلادی، آمما دیکانستراکشین مکتبينده مرکزلرين داغيلماسي ايله ايدی کي، بو تماميله گئرچکلشدی. مرکزلرين داغيلماسي دوشونجه¬سي آردينجا «مولليفين اؤلومو» نظريه سينين اؤزه ييني ساده ديلده آچيقلامادان، اونون خيرداليق لارينا کئچمک اولماياجاق.
کلاسيک ادبياتدا، اوخوجويا يالنيز توکه ديجي [مصرف‌‌کننده] کيمي باخيليردی. متن يازيچي نين بئينيندن بيرباشا اوخوجونون بئينينه داشينيردی. متنين بيرجه آنلامي واريدی، او دا يازيچي نين ذهنيتينده يارانيردی. يازيچي توتاليتئر حؤکومت لر کيمي متنه و متنين اساسلانديغي آنلاما حؤکم سوروردو. اوخوجو، متنه تابع اولان ساده بير توکه‌ديجي ايدی. بونون فلسفي کؤکلری واريدی. ائله بير فلسفي باخيشا داياناراق، اينسان بئيني بئله تانينيردی: عمل و آنلام قاياغي. مطلق گئرچک ليک بو ذهنيتدن جوشوردو. ياراديجي ذهنيتي نين اؤنمي نين کؤکلری آلمان ايدئآليزمينده يئرله شير. آلمان ايدئآليزمينده هر بير بديعي اثر ائله بير گوزگودور کي، بيز اوندا ياراديجي نين روحونو گؤروروک. بو باخيشين کئچميشي گئديب دکارت ـ ا چيخير، دکارت – ين مشهور «دوشونن من»ـ ینه. آمما بئرتولد برئشت – دن بويانا دوروم دَه ييشمه يه باشلادی. بئله کي، اونون اثرلرينده يازيچي آرخايا کئچدی و دوشونجه لي تاماشاچي، تئاتر گئديشي نين بير بؤلومونه چئوريلدی. ادبي ايشين آماجي، اوخوجونو متنين ياراديجي سينا چئويرمک اولدو. گؤرونور يارانميش هر اثر، ياراديجي سيندان باغيمسيزليق قازانمايينجا، اوخوجو بير اوره‌تيجي (تولید کننده) کيمي متنه ياناشا بيلمه‌يه‌جک. بارت اس/زئد کيتابيندا ايکي متندن آد چکير: «يازمالي متن» و «اوخومالي متن». يازمالي متن اوخوجونو الي قولو باغلي دينله ييجييه ائنديرن متن دير. بئله متن لرده هر سؤزون بللي آنلامي وار؛ بير گؤسته ريجي [دال]، معين گؤسته ريله نين [مدلولون] دوستاغي اولور. (بيليريک «آت» سؤزو و يا سسي گؤسته رن [دال]دير، و يونجاليقدا اوتلايان حئيوان ايسه گؤسته ريلن [مدلول]. بيز «آت» سؤزو ايله بللي حئيواني او بيری حئيوان‌لاردان آييريريق.) اوخوجو يازمالي متني اوخويارکن گؤسته‌ريجي‌لرين جادوسونا قاپيلمير، سونوجدا بو جادونين دويونلرینين آچما لذتي ايله اوغراشا بيلمير. آمما اوخومالي متنده، اوخوجو آنلام ياراتما گئديشينه قوشولور، قات – قات آچيلان متنين چال کئچيرت شبکه‌سينده ايسته دييي کيمي گزينير. کئفي چکن آنلامي يارادير. اوخومالي متنده، اوخوجو متنين هر بير بؤلومونه، هر بير خيرداليغينا ايسته دييي آنلامي گئيينديرير. اوخوجو متني گؤسته‌ريجي لرين کهکشاني کيمي گؤرور، و هر بير گؤسته ريجي يه ايسته دييي گؤسته ريله ني چولغاشديرير. بو اوخوجونون اؤزگورلويو دئمکدير.
بئله اولدوقدا، هر بير بديعي اثرين، يارادايجيسيندان آسيلي اولماياراق، باغيمسيز وارليغي واردير. و بئله اثرلرده مولليفين نييتينه و آماجينا يول آختارماق يئرسيزدير. حتی ياراديجي نين اؤز اثری باره ده آچیقلامالاری دا هئچ نه يي چؤزمور. يازيچي قولاق آردينا وورولور، تکجه اثر قالير اوخوجونون قارشيسيندا. ايندی، يازيچي نين هانسي سا نييتينه داياناراق هانسي سا اثری ياراتماسي بيزی ماراقلانديرمير. تکجه متنين قورولوشوندا يازيچي باخيشي‌نين نئجه گؤستريلمه سي اؤنم داشييير. بو، يازيچي اؤلومو دئييلن نظريه‌نين بير بؤلومودور. ائله بير اثر، يازيچي نين جايناغيندان قوپاريلديقدا، اوخوجونون دؤنمي باشلايير. ايندی اوخوجو صيرف توکه ديجي دئييل، هم ده ياراديجي‌دير. بيلديييميز کيمي «يازيچي نين اؤلومو» آنلاييشي، رولان بارت – دان گلدی. بارت – ين يازيچيلارلا البته شخصي دوشمن‌چيلييي يوخ ايدی کي، اونلارين اؤلومونه يئريکله سين. بارت بونو، اوخوجونون اؤلوموش حاقلاريني ديريلتمک اوچون ايره لي سوروموشدو. گؤره‌ن رولان بارت – ين نظرينجه، بو آنلاييشين کؤک لری هاردان گلدی؟ اوخوجون حاقلاريني ديريلتمکدن مقصد نه ايدی؟ بو آرادا يازینين اؤزونون قونومو(موقعیت) نه ايدی؟
بير آز گئرييه قاييتماليييق. رونئسانسدان بويانا يازيچيني بير دفعه گؤيه قالديرديلار، بير دفعه ده يئره چيرپديلار. کئچميش له موقاييسه ده، «يازيچي» آنلاييشي، رونئساندان باشلاميش چاغداش مدنييتده اؤنم قازانماغا باشلادی. يازيچي نين يوکسه ليشي غرب اويغارليغيندا فرده بسله نن اؤزه‌ل موناسيبتله اويوشوردو. کئچميش توپلوملاردا فردين آنجاق توپلوم و دؤولت قارشي سيندا يوکوملولويو [مسئوليتي] واريدی، آمما رونئساندان باشلاياراق فردين حاقلاری دا قابارماغا باشلادی. فرانسه اينقيلابي ايله سونوجلانان آيدينلانما جرياني، فردين آرخا پلاندان ايجتيماعي فئنومئن‌لرين [پديده لرين] اؤن سيراسينا کئچمه سينه اورتام(شرایط) ياراتدی. بئله ليکله چاغداش آنلامدا تانديغيميز يازيچي فيگورو دوغدو. بير باشا بارتين «يازيچي نين اؤلومو» مقاله سينه داياناراق بونلاری آرتيرماق ايسته‌ييرم: «يازيچي يئني زمانه يه اؤزگو(مخصوص) فيگوردور. سؤزسوز، اورتاچاغين بيتيشي ايله، قاپالي توپلوموموز، فردين اوستون‌لوکلريني، و يا داها طنطنه لي دئسک، اينسان شخصييتيني اؤزو اوچون کشف ائتمه يه باشلادی. بو، اينگيليس سيناقچي ليغي [ايمپريزمي، تجروبه گرايي سي]، فرانسه اوسچولوغو [راسيوناليزمي] و ديني اصلاحات دؤورونون تصديقله دييي شخصي اينام پرينسيپي ايشيغيندا ياراندی. سونوجدا يازيچي آنلاييشي فورمالاشماغا باشلادی. بئله‌ليک له، ادبي تنقيدچيلر يازینين بوتون کؤکلريني يازيچي نين شخصييتينده گؤرمه يه چاليشديلار: بودلر ياراديجي ليغي، اصلينده اونون معيشتده کي مشقت‌لری‌نين نتيجه سيدير، وان گوگ – ون ياراديجيليغي ايسه اونون روحي خسته ليي‌نين. چايکوفسکي – نين حيسسي دوشکونلويو اولماسايدی، او، بئله داهي اينسانا چئوريله بيلمزدی. يارانميش هر اثرين آرخاسيندا اونو يارادانين گيزلندييي، بوتون آنلاتيم لارين يالنيز و يالنيز شخصين و يازيچي¬نين ديليندن سؤيلنديي فيکری هميشه، آز و يا چوخ درجه ده آللئگوريک [تمثيلي] طرزده بيزلره آشيلانيب.»
يازيچي رولونون يازيدا آزالماسي ايله ديل عاملي نين قابارماسي باشلادی. بارتين نظرينجه، «ديل فاکتورونون اونون صاحيبي‌نين يئرينه قويولماسي ائحتيياجيني فرانسه – ده ايلک دفعه، چوخ يقين کي، گؤره ن و سئزه ن ماللارمه اولوب. ماللارمه – يه گؤره، آنلادان عاميل يازيچي دئييل، ديلدير. بو مؤوقع بيزيم اينديکي آنلاييش‌لاريميزلا دا سسله شير. يازی پروسئسي ازلدن بری هر هانسي شخصييتدن سيريلميش sıyrılmış بير فعاليت شکلي دير؛ بورادا «من» يوخ، ديلين اؤزو فعاليت لری پرئفورماسييا ائدير (آنلاتيم کدلاری ايله اوينايير). ساده جه، يوخاريداکي شخصيت دن سيريلميش ليق دئييميني، گئرچک چي [رئاليست] يازيچي نين گؤردوک لريني اولدوغو کيمي گؤسترمه سييله قاريشيديرماق اولماز. ماللارمه پوئتيکاسي هر شئيدن قاباق يازيچي نين يئرينه يازيني قويماق مقصدی گودوردو. گؤروندويو کيمي بو، اوخوجو حاقلارینين برپاسي معناسينا گلير. من باره ده پسيخولوژی نظريه نين اسيرينه چئوريلن والئری ايسه ماللارمه‌نين ايدئيالاريني خئيلک يوموشالتماميشدی. اؤز کلاسيک ذؤوقونون ائتکيسي آلتيندا، بلاغته قاپيلان والئری، يازيچيني شوبهه و مضحکه آماجينا چئويرميشدی. او دئييردی کي، يازيچي نين فعالييتينده تصادوفي ليک و آماجسيزليق حؤکم سورور. او، ادبياتين صيرف سؤزده اولدوغونو و يازيچي نين معنوی ياشامي باره ده بوتون تخمين لرين قورو اَحکام اولدوغونو ادعا ائديردی.
يازيچي اؤلومونون تمل داشيني، رومانتيک لره تپکي(واکنش) اولاراق پارناس لار قويدولار. رومانتيک لرين اثرلرينده اوجادان آغلايان من، پارناس لارين شعرينده بيردن بيره سوسدو. آمما بو مسئله، آنلاييش کيمي فرانسيس قورولوشچولوغوندا ايره لي سورولدو. بارت اونو ايره لي سوردو، ميشئل فوکو درينلشديردی. باخماياراق کي، اونون نظری تومورجوق‌لاری روس فورماليزمينده جوٍجَرميشدی.
يازيچي نين اؤلومو بشرين اينديکي پسيخي گرگينلييي ايله اويغوندور. يازارين اؤلومونه باغلانماق، قيرخ ياماق کيملييه اوز گتيرمک دير. بيزيم لوْوغا، اؤز باشينا و طلبکار منيميز اؤلدوکده، و يا سؤنوکدوکده ادبيات عالمينده گئرچک دئموکراسی برپا اولونور. بو منين سؤنوکمه سي ايله، هم اوخوجو بيزيم يازديغيميز متندن دولايي اؤز ايچينده کي آيری – آيری من لری دينديره بيلير، هم ده آلت‌بيلينجيميزده گيزلنميش غريبه – غريبه شخصلر دانيشماغا باشلاييرلار. گؤرورسونوز داستايئوسکي – نين رومانلاريندا شخصيت لرین هره‌سي بير هاوا چالیر، و اونون تاپيشيريق‌لاريندان بويون قاچيريرلار.
بو، پوْلي فونيک ليک [چوخ‌سسلي ليک]دير. آنجاق يئری گلميشکن دئييم کي، چوخ‌سسلي ليک دئيه‌نده اون آغيزدان بير سؤز دئمه يي نظرده توتمورام، هر آغيزدان بير سؤز و يا بير آغيزدان اون سؤزو سسلنديرمه يي گؤز اؤنونه آليرام. اون آغيزدان بير سوز دئمک، دؤولتين ياراتديغي يئددی سککيز تلويزيون کانال لارينا بنزه يير. کؤکونه باخاندا بو کاناللار يالنيز مؤوضوع باخيميندان بيربيرلريندن فرقله نه بيلر. بيری ايدماندان دانيشير، او بيريسي ايسه چوخوندور بئجرمکدن. بو کاناللار، دانيشيقلاری نين چالاری باخيمدان، سؤزلری نين اوزه يي باخيمدان، آلديقلاری تاپشيريق باخيميندان، و يوروتدوک لری سياست باخيميندان بيربيريني يامسيلامالي اولور. بونلارين هاميسي بير سسدير. چوخ سسلي ليک دئيه نده بير يازيچي نين اثرينده تام فرقلي، بيربيريله قارشيت شخصيت لرين دوشونجه، داورانيش و دونيا گوروشونو نظرده توتورام. چارلي چاپلي‌نين «بؤيوک ديکتاتور» فيلميني دئييرم. سهوا هيتلئر – له ده ييشيک سالينميش باش قيرخان گئتو، تام آيری سؤزلری بام باشقا چالاردا دانيشير. اونون گوج مسئله سينه باخيشي هيتلئر – ين باخيشينا تام ترس دورور: «من کيمسه يه حؤکمرانليق ائتمه يه و يا اوستون گلمه يه ماراقلي دئييلم، آنجاق باجارديغيم قده ر هامييا يارديم گؤسترمک ايسته ييرم. اينسان بئله‌دير. بيربيريميزين سفالتي يوخ، سئوينجي دالداناجاغيندا ياشاماق ايسته ييريک. بيربيريميزی آلچالتماغا، بيربيريميزه نيفرت بسله مه يه ماراقلي دئييليک. بيز اونو ايتيرمه‌سه يديک ياشامين يولو آزاد و گوزه ل اولا بيلردی. طاماح روحوموزو زهرله يه رک فلاکته اوغراديب، قان تؤکمه يه قالديريب بيزی. بيزه بوللوق گتيرن ماشين، ديلک لريميزه گؤز يوموب. بيز داها چوخ دوشونور، داها آز دويوروق. بيز ماشينا اولان ائحتياجيميزدان آرتيق، اينسانليغا موحتاجيق، بيجليکدن آرتيق مهربانليغا. عسگرلر! قول اولماق اوغروندا دؤيوشمه يين، اؤزگور ياشاماق اوچون دؤيوشون!»
من دئميرم، بير چوخلاری دئيير کي، بيزيم هر بيريميز اوز ايچينده بير جمعيتي داشييریق. باخماياراق کي، زامان اؤتدوکجه بو چوخلولوغو، زورلا – خوشلا، بير فردييته چئويرمک له ماراقلانيريق. دوغرودور، سون مقامدا بير فرد کيمي، يالنيز بير آد داشيماغا و اونا جوابده اولماغا مجبوروق. بونا گؤره، ايچيميزده توپلاشميش چئشيدلي شخصلری، ايستر ايسته مز سوسقون قالماغا آليشديريريق. آنجاق يازماق بو چايدا ترسه اوزمه‌يه بنزه‌يير. يازماق، سوسقون شخصلری آنماق دئمکدير، اونلاری دانيشديرماق دئمکدير. خوشبختليکدن‌مي يوخسا بدبختليدن، چاغداش دونيادا بو «سوسقونلوق آليشقانليغي»ني سوردورمک، گوندن گونه چتينله شير. بونونلا دا کيتابين اؤلومونو وورغولايان اوزمان لارا رغما، بيز يازماليييق. داريوش شايگان بونا بنزه ر بير سوز دئيير. چاغداش اينسان داها بللي بير کيمليک جيزگي‌سي ايچه ری سينده اؤز وارليغيني قوروماغا قادير دئييل. اونون کيمليک گرگين‌ليينه قاپيلماسي دا بوردان گلير. چونکو کيمليک آرتيق دَييشمز و گووه نيلن دَيرلرين بوتؤو توپلوسو دئييل. بوندان اؤنجه ميللي و يا ديني کيمليک اؤزگه لری دانماقلا اؤزونو ثبوت ائديردی. لاکين ايندی اينساني وارليغيميزين «يوخسول و بؤتوو بير منليک» سوييه‌سينه آلچالماسي، چاغداش فردی گئرچک‌ليييميزله اوست اوسته دوشمور. چونکو هئگئمون ايدئولوژی لرین اؤلومو، تاريخين درينليک لرينده قويلانميش کئچميش سس‌لری يئنيدن روحلانديرير. بو روحلانماق‌لا ائله بير کيمليک لر گؤزوموزون قاباغيندا قاباريرکي، بوندان قاباق اونلارين ووجودوندان بئله خبريميز يوخ ايدی. بيزيم داها بللي بير تورپاقدا بللي کؤکوموز يوخدور. بيز باشقالاريلا، آيری – آيری مدنييت‌لرله، چئشيدلي بيلگي لرله ايلگي ده اولان ذره جيک لريک. پُست مدرنيست لرين بعضي سي عاغيلا ائتديک لری باسقيدا دلي اولماميشديلار. اونلار، تک‌سسلي عاغلين بئش يوزايلليک هئگئمونيسيني داغيتماقلا، روحوموزدا گؤمولموش باشقا سس‌لره دانيشماق ماجالي قازانديرماق ايسته ييرديلر.
آمما بوردا بير سؤز وار: رولان بارت کيمي‌لری مولليفي اؤلدورور، تکجه باشقالارينا دانيشماق حاققي قازانديريرلار. مولليفين هئچ اولماسا او باشقالاری قده‌ر دانيشماق حاققي يوخدورمو، بو ظولم دئييل‌مي؟ ائله بونا گؤره ده پول ريکور اؤزنه ني اؤلدورمکده بو قده ر ايره لي گئتمير. ريکور بيزی «متنين سوْيوُت [مطلق] ايدئولوژیسي» آدلانديرديغي آنلاييشدان چکينمه يه چاغيرير. اونون سؤزلريندن بئله چيخيرکي، مولليفين اؤلومو ده، تک سسلي ايدئولوژيک بير آنلامدير. بو آنلاييشدا هر نسنه يه، هر کيمه يئر وار، يازيق يازيچيدان باشقا. متنين سويوت ايدئولوژيسينده، بعضي اؤزه لليک لرين، او جومله دن يازيچي نين، يئری يوخدور. بونونلا دا گادامئر جسارت‌له «من کيمم؟» کيمي کؤهنه سورغونو يئنيدن ايره لي سورور. بو سوالين جاوابيندا ايستر ايسته مز بيز سوبيئکته، متندن سيلينميش «من»ـ ه قاييتمالي اولوروق. باخماياراق کي، دريدا بونو بير نؤوع سارسيلماز قايناقلار و ده ييشمز باشلانقيج‌لارين نوستالژیسی آدلانديرير. دريدا – يا گؤره من کيمم سورغوسونون دوزگون جاوابي يوخدور.
هئربئرت مارکوزه ده آيری بير بوجاقدان «من»ين اؤلومونه قارشي چيخير. ايجتيماعي قوروملارين نفوذو محدود اولان توپلوم لاردا، فرد معين قده ر اؤزگوردور. فردين اؤزه رينده بئله بير توپلوملارين ائتکيسي بؤيوک اولمايان حال‌لاردا، فرد «سارسيلماز اوجاق» کيمي دايانير. ارييب توپلوما قاريشماغين اؤنونده دايانير. لاکين اينکشاف گئديشي هر شئيي ده ييشديرير. تام اينکشاف ائتميش و صنايع لشميش توپلوملاردا، تئکنولوژی نين نفوذو بو اوجاغي تام داغيدير. اسلوونيا وطنداشي اسلاووی ژيژک کيمي دوشونرلر ده دئکارت – ين منينه يئني دن قاييتماغا چاغيريرلار؛ اوچولوب داغيلميش مرکزلری يئني دن برپا ائتمه‌يه…
اوشاقليغيمي ياشاديغيم قصبه نين خيرداجا بير اورتاليغي واريدی. قصبه نين مرکزينه اورتاليق دئييرديک. اورتاليق دئيه نده، خيرداجا بير مئيدان، چئوره سينه دوزولموش اوچ دورد توکان، بير چايخانا، بير مکتب، بير حامام، بير مسجيد. فرض ائده ک قصبه ده ايکي قبيله ياشاييردی. بيری بؤيوک، او بيريسي ده کيچيک. بيز کيچيک قبيله دن ايديک. بو اورتاليق بؤيوک قبيله نين ياشاييش بؤلگه‌سينده يئرله شيردی. بيزيم باشقا محله ميز، باشقا چايخاناميز، باشقا مکتبيميز، باشقا مسجيديميز واريدی. بير سؤزله بيز اوجقاردا ياشاييرديق. بيزيم اوجقاريميز کئچميشده مرکزله دؤيوشموشدو، يئنيلميشدی. بوتون بونلارا باخماياراق، اورتاليق بوتون قصبه نين اورتاسي ايدی، مرکزی ايدی. حتی مرکزله دؤيوشموش اوجقارين اورتاسي ايدی. بو اورتاليق اولمادان سانکي قصبه ده يوخ کيمي گؤرونوردو. گونده بير دؤنه اورتاليغا دَيمه سه ديک، بوشلوق دويوردوق روحوموزدا. بيز سانکي اورتاليغين باشينا فيرلاناراق وارليغيميزی قورويوردوق. هر يئرين بير مرکزی اولماليدی، ايستر اونا ساری چکيله سن، ايسترسه ده اوندان چکينه سن. مرکز بوردا «من» دئمکدير، قصبه نين «من»ـ ی. بونو شهرلرده داها قاباريق گؤروروک. هر بير شهر بير اورتاليق چئوره‌سينده يئرله شير، گئنيشله نير. شهرين اورتاسي اويغارليغين بوتون دَيرلريني بير يئره توپلايير، سيخلاشديرير.
ايندی گلين بو مرکزی اوچوراق، اونوداق. نه باش وئره‌جک؟ شهر «من»ـ يني ايتره جک. ظاهيری گؤرونوشو اعتيباری ايله اينتئرنئت بئله بير شهردير. بو اوج بوجاقسيز شهرين باش‌گيجلديجي اولماسي دا اونون مرکزسيزليييندن گلير. سن دئمه توکيو دا بئله بير شهريميش. من توکيو – نو گؤرمه ميشم. بونو رولان بارت – ين ديلي ايله سؤيله ييرم. توکيو – نون مرکزی وار، آمما بوش بير مرکز. بو شهر ياساق و تفاوتسيز بير مرکزين چئوره‌سينده تيکيليب. اؤز ياشيل فضالارینين ايچينده گيزله نن، ماوی دوزنليک لری آرخاسيندا سنگر توتان شهر. شهر، هئچ واخت گؤرونمه ين امپراتورون اقامتگاهي دير. داها دقيق دئسک، تانيماديغيميز کيمسه نين اقامتگاهي. تاکسي لار گونده ليک چئويک و يوروشچول حرکت لريله يايدان قورتولان اوخ کيمي مرکزين اويان بويانيندان کئچيب گئديرلر. اصلينده اونلار بو مرکزدن چکينمه يه چاليشيرلار. دوغرودور، مرکزده خيرداجا بير تاج وار. آمما بو تاج گؤرونمزلييين قاباريق تظاهورو اولاراق، قوتسال بير «هئچليک»ی اؤرت باسدير ائدير. بونون اوچون دونيانين ايکينجي مدرن شهری ساييلان توکيو، بوش بير اورتاليغين باشينا فيرلانير؛ بوخار اولموش بير آنلاييشدان باشقا بير شئي اولمايان اورتاليق. بو مرکز اؤزوندن هئچ بير ايشيق ساچمادان، بوتون شهره خلاء سؤيکه نه جه يي باغيشلاير، و گئت گل لری، سوره کلي يول دييشمه‌لره، يان‌کئچمه لره گوجله تابع ائدير. بونونلا دا سانکي «خيال»، بوش بير مؤوضوعيا دوغرو يووارلاق استقامتده اوزاقلاشيب ياخينلاشمالاردا جانلانير.
دئمک مرکز گئرچکلييي، بوش اولورسا بيله قاچيلمازدير. بلکه بونا گؤره کي، مرکزيميز داغيلديقدا، چئوره ده داغيلير. منيميز داغيلديقدا، سانکي ايچيميزده قايناشان، آيری – آيری گوج‌لرين، اراده لرين و ايستک لرين قاريشيغي کيمي حيس ائديريک اؤزوموزو. اؤزنه [سوبيئکت] بوتونلوک له داغيليرسا اؤله ده بيلر. ائله بونا گؤره دير کي، بيليک سوييه سيندن داها بؤيوک آد قازانميش اسلاووی ژيژک چاليشير کي، دئکارتين «من»ني يئنيدن جانلانديرسين. بو جانلانديرمايا چاغيريشي، بلکه ده ژيژک – ين ياشاديغي توتاليتئر توپلومون نيسگيلي کيمي ده قاوراماق اولار. بو ظارافاتدان کئچيرسک، اؤزنه نين تام چؤکمه‌سيني چاغداش دونيانين قارشيلاشاجاغي بؤيوک گرگين‌‌ليک کيمي ده باشا دوشمک اولار. من بيلميرم روح‌بيليمده(پسيخولوژیده) منين اؤلمه يينه نئجه باخيرلار. آمما منسيز، مرکزسيز ياشاماق بشر اوچون چتين دير. يئني يوزايلليکده ژان پول سارتر – ا قاييديش دا بوردان گلير. بونا گؤره، مرکزلرين اوچولوب داغيلماسيندا مرکز نوستالژیسی، مرکز نيسگيليي، و مرکز اؤزلمي هئچ ده غريبه دئييل. ژيژک بؤيوک بير دوشونور اولماسا دا بو عمومي نيسگيلي چاغلاماغا باشلاييب. توتاليتئريمزه راحاتلیقلا بويون اَیمک دا بوردان گلير. دئمک بيز اؤز ايسته‌ييميزله هميشه اوجقاری تاپدايان بير اورتانين بويوندوروغو آلتيندا ياشاماق ايسته‌ييريک. اؤزگورلويون چتينلييي بوردان گلير. مرکزه باغلي اولماق، اؤزگور ياشاماقدان داها راحات گؤرونور اينسان¬لارا.
مرکزين داغيلماسي، ايجتيماعي باخيمدان اينسانين تام آزادليغا قوووشماسي دير، فردی باخيمدان ايسه اؤلمه سي. چونکو تکجه مرکزی داغيلميش توپلوم، دوزگون آزادليغا يول آچا بيلر، مني داغيلميش اينسان دا اؤلومه قوووشا بيلر. دئيه سن عدالتين آزادليق‌لا ضديت اولوشدوردوغو بير چاغدا، منين ده توپلوملا ضديتينه چاتيريق. بو دا چاغداش دونيانين چؤزولمز مسئله لريندن بيری دير.
گؤره‌سن يازيچي نين اؤلومونه ماراق هارادان گلير؟ آخي نييه قويموروق يازيچي حؤکمرانليق کورسوسونده اوتوراراق، يازيدا ياراتديغي قهرمانلاری اويونجاق کيمي الينده فيرلاتسين؟ منجه بشر بيله رکدن بو يولا قدم قويوب. بو بشرين ايکينجي «هبوط»ـ ودور. آدم پيغمبر اؤز ايسته يي ايله جننتدن آيريلاراق يئر اوچورومونا هبوط ائتدييي کيمي، بو دا بيزيم هبوطوموزدور. داها دوغروسو، غرب اينساني نين اؤز ايسته‌يي ايله «تک سسلي لييين دينج و دورغون دونياسيندان، چوخ سسلي ليين قارماقاريشيق، قالاباليق فضاسي»نا توللانماق دير. بشر بونو سيناماسايدی، هله ده اوشاق قالاجاقدی. بشر بونا اؤز ايسته يي ايله بويون قويموشدور و هئچ بير سماوی گوج اونو بو يولدا يورومه يه مجبور ائتمه‌ميشدی. اخلاقي باخيمدان بو تهلوکه لي اولسا دا بيز اؤز آياغيميزلا اوچوروما دوغرو يويوروروک.
هر دَييشيک ليک بير آدديم بيزی اؤلومه ياخينلاشديرير. اؤلمزليک آنجاق دَييشمز عالَملره، غيرمحسوس وارليق لارا خاص‌دير. اؤلمزليک ايسته ييرسن سه، دورغونلوق، ائتکي سيزليک، و گوجسوزلويو ده قبول ائتمه‌لي سن. بشر بونو ايسته مير. مَلَک بئش قيرانليق پولو يئردن قالديرا بيلميرسه، بشر باجارديقجا گوجلو اولماق ايسته يير. مَلَک بئش‌قيرانليق پولو يئردن قالديرا بيلمير، چونکو ابدی‌دير. آمما گوجلودور، چونکو اؤله ریدير، محسوس عالمده دييشه‌رک ياشايير. او، هم يئر کوره‌سيني داغيدا بيلير، هم ده يئر کوره سيني قوروماق اوچون اونا دوغرو گَلَن قويروقلو اولدوزو، اتمی سيلاحلاری ايله داغيتماق ايسته يير.
بشرين اينقيلاب لارا، ايره لي له ييشه، دييشيم لره دوغما [ذاتي] وورغونلوغو وار. آيزاک آسيموو – ون بير روماني وار “ايکي يوز ايلليک اينسان” آديندا. بير روبوت دييشيم و اؤلوم عشقينده، اؤز داخيلي توخوماسينا [بافتينا] ال آپارير. سيم‌لريني، سينير [عصب] و عضله توخومالاريني دَييشير. بير چوخ حيصصه جيک‌لريني اته قانا گتيرير. او، اينسان اؤزه‌لليک لری قازانماق اوچون اونلاری دَييشديريب، گليشديرمه يه چاليشير. سونرا اينسان کيمي اؤلور. تکجه ابدی ياشاميش بير وارليق، ابدی ياشاماقدان بئزيکه رک، اؤلومون جذبه سيني آنلايا بيلر. تکجه نئچه مين ايل دورغون دورومدا ياشاميش توپلوم، گؤز قاماشديريجي اينکشافين لذتيني دادا بيلر. تکجه يوز ايل لر بويو يازيچي حؤکمرانليغيني تک‌آنلاملي متن لرين اوزه رينده حيس ائتميش اوخوجو، يازيچي نين اؤلومونو توی بايرام لا قارشيلايا بيلر.
بونون اوچون، هايدگئر – ين فيکرينجه، غربين علمي ايکي مين بئش يوز ايلليک فلسفه گله نه يينه قارشي دئييلدی، او گله نه يين آردی اولاراق اونون ايچيندن باش قالديردی. تئکنولوژی ده بئله ايدی. ارسطونون دونيا گوروشونده فورمالاشان اوسچولوق [عقلانيت] ايندی تئکنولوژی دونوندا باش قالديراراق، بوتون اينسان‌لارين ياشاييشيني دريندن ائتکي‌لنديرميشدی.
بوندان داها گؤزه ل بير اؤرنه يه قاييداق. ويم وئندئرس – ين «بئرلين اوزه رينده مَلَک لرين اوچوشو» فيلمي، اينسانين پست ُمدرن دورومو سيناقدان کئچيرمه هوسيني آيدينجا آچيقلايير. دوغرودور وئندئرس او فيلمي باشقا آماج اوچون چکميشدی، آمما سؤيله‌ديييم سونوجو دا اوندان چيخارماق اولار. مايکئل بيشوف Michael Bischoff بو فيلم حاققيندا دئيير: بيرگون مَلَک لرين بيری گؤزله نيلمزجه سينه ملک اولماقدان امتناع ائدير [چکينير] کي، بو اؤزلويونده اينسانين مئتافيزيک فلسفه سيندن اوز دؤنده رمه سينه بنزه يير. آدی چکيلن مَلَکين زاوللي [فناپذير] عالمه گیرمه سی ايله، اؤلمز مابعدالطبيعه دونياسي قاپانير. ملک جننتدن قوپاراق، بيزيم قالاباليق ياشاييميزا آياق باسير. ملک اؤز آبسترکت [انتزاعي] وارليغيني بوراخير، مادی دونيانين سويوق قيشيندا بير فينجان قهوه ني الينه آلماغين لذتيني دادير. ديری اولماغين لذتي اؤلمزليکده دئييل، اؤلمه يين قاچيلمازليغينداير. ملک لرله موقاييسه‌ده، مادی و محسوس عالمده ياشاماق تجروبه سي اينسانا خاص دير. بو تجروبه البته اؤده‌نيش‌سيز دئييل. بئله بير گؤزه ل تجروبه نين باهاسي اؤلوم دور. بيز اؤز ايسته يييميزله دئکارت – ين دوشونن منيندن، اوزاقلاشميشيق. بيزيم دورغونلوق باتاقليغيندان گؤيلره سيچراييشيميز و يئتکين ليييميز بوندادير.
بيز اؤز ايسته يييميزله دئکارت – ين دوشونن منيندن، اوزاقلاشميشيق. بيزيم دورغونلوق باتاقليغيندان گؤيلره سيچراييشيميز و يئتکين ليييميز بوندادير. بو، اوشاقليغين گؤزه ل گؤيچک و خوش خيال دونياسيندان گله جه يين قارانليغينا توللانماق دير. بو، ايندی اولاندان آيريلماق و گله جه يين داغيديجي ائنرژیسینده قوورولماق‌دير. بو، کئچميشين بير بؤلومونو گله جه يين خئيرينه اونوتماق دئمکدير. رومانتيزمين باشليجا چاتيشمازليغي کئچميشي اونوتماغي باجارماديغيندان گليردی. رومانتيزم «من»ين اوزره ينده قورولدو؛ دئکارت «من» واسيطه‌سي ايله عالمه آنلام باغيشلادی؛ آمما بو «من» عاغيلدان توتالغا [ابزار] کيمي يارارلانماقلا، اينساني هم کوتله وی ليبراليزمه گتيريب چيخاردی، هم فاشيزمين ساواش دوشونجه سينه، هم ده کومونيزمين مرکزچيل دَمير دؤولتينه.
بو قده ر قورخونج مرکزلرين قارشيسيندا، بشر حاقلي اولاراق مرکزی داغيتماغي دا سينادی. تکجه ادبياتدا یوخ، سينمادا، بلکه حتی بيليکده. بيلييين پايلانما سيتئمينده، مرکزين داغيلماسي نين ان قورخونج سيمگه سي اينتئرنئت دير. آيدينلانما دؤنمي قزئت بوللوغونا ياغديريلان تنقيدلر، ايندی اينتئرنئته ده ياغير. هو بئرت دريفوس 21ـ اینجي يوزايللييين باشلانقيج گون‌لرينده اينتئرنئت اوٍزه‌رينده يازديغي «عملده دوشونمک» باشليقلي کيتابيندا، قارا دوغرايير. دريفوس – ون کيتابي‌نين اوزه يي اينتئرنئتين غيابي چئوره‌سي دير: من سيزی گؤرمورم، آنجاق بنزه رينيزی گؤرورم؛ سسينيزين بنزه ريني ائشيديرم، اؤز سسينيزی ائشيتميرم. بو او قده ر ده راديکال و يئني تنقيد دئييل. بيز بو پروبلئم‌له بوتون معلومات آراج‌لاريندا آزچوخ قارشي قارشيياييق.
آيدينلانما دؤنمينده قزئتلر اوچون اوخوجو کوتله سي يارانماقلا، اينتئرنئته بنزه ين بير بيلگي پارتلاييشي باش وئردی. بوتون ايلکين نگرانچيليق لارا باخماياراق، همين پارتلاييش، غرب اينساني‌نين صنايع لشمه دؤنمينه کئچمه‌سينه شراييط ياراتدی. باخماياراق کي بو بيلگي آراجلاری، بشر تاريخي نين اوزون سورن دورغونلوق و دينجليييني تالاياراق باش گيجلديجي دوروم ياراتدی. منفي يؤن‌لريني اونوتماياراق، اينتئرنئت مرکزلرين داغيلماسي و چوخ‌سسلي‌ليک گئديشي‌نين اؤنملي مرحله لريندن بيری دير. ژاک دريدا – نين حضور مئتافيزيکینه ائنديردييي تنقيد قيلينج‌لاريني نظرده آلديقدا، اينتئرنتين غيابي فضاسي او قده ر ده کؤکلو تنقيده لاييق دئييل.
سؤزسوز، اينتئرنئت قيرخ‌ياماق کيمليييميزين تجسسومودور. بو موزائيکي دوروم، ايسته‌سک ده، ايسته‌مه‌سک ده، چاغداش دونيانين منليک گرگينلييي‌نين عکس صداسي‌دير. اينتئرنئت چاغداش اينسانين کؤنوللو سئچيمي اولماسا دا اونون يئني دورومو ايله اويوشان بير فئنومئن‌‌دير. اينتئرنت شيزوفرني خسته‌لييي‌دير. مدرن دونيانين خسته‌لييي پارنويا ايدیسه، پُست‌مدرن دونيانين خسته‌لييي شيزوفئرني‌دير. روحي‌پوزغونلوق. تکجه توتاليتئر دوشونجه‌لری تئوريزه ائدن دوشونرلر بو دورومدان اوسانا بيلردی.
بيليريک اينتئرنئت ساواشجيل خوليالاردان ياراندی، آنجاق بونونلا ياناشي باشقا سس‌لره دانيشماق ايمکاني قازانديردی. کيم‌ليک‌لری پارچالادی. اونلار اينتئرنئتين کيمينسه اويونجاغي اولدوغوندان قورخويا دوشمورلر، باشقا سس‌لرين ائشيديلمه‌سيندن تيتره‌تمه توتورلار. اونلار هر شئيين بوتؤوونه اينانيرلار، گوج بوتؤو اولمالي‌دير، توپلوم بوتؤو اولمالي‌دير، متن بوتؤو اولمالي و اونون سؤزجوک‌لريندن آنجاق بير سس ائشيديلمه‌دير: يازيچي‌نين سسي. دوشونجه چئشيدلي اولمامالي‌دير، چونکو مندن باشقاسي‌نين دوشونجه‌سي آزغين‌دير. اونلار اونودورلار کي، بئله بير بوتؤولوک‌لری، اينساندا دئييل، آنجاق قويون‌لاردا آختارماقدا اولار.
___________________________
قایناق: “شعر وارلیغین ائوی‌دیر” کیتابی.