ماکس ائشتیرنئرین (1806-1856) باخیشیندا اؤزلوک و اؤزگورلوک
ماکس ائشتیرنئرين اؤزگورلوک آنلاييشي، بعضي دوشونرلرين ايفاده ائتديیي کيمي، موطلق اؤزگورلویون عرشه قالدیریلماسی دئمک دئییل. و یا أساسن یاشام طبيعتي‌نين موطلق اؤزگورلویه ايمکان وئرمه‌ديیي دوشونجه‌سينه سؤیکنمیر. اصلينده بوردا اوستو اؤرتولمک ايسته‌نیلن مسئله، ائشتیرنئرين دوشونجه‌سینده “اؤزگورلوک و اؤزلوک” آنلاييش‌لاری‌نین بیربیریندن سئچیلمه‌سی‌دیر. ائشتیرنئر، اؤزگورلویو، بوتون محدودلاشديرمالارين يوْخلوغو آلامیندا ساوونور. آنجاق بونو اؤزگورلوک ايدئالي چئوره‌سینده دئييل، اؤزلوک دوشونجه‌سي مرکزينده ديله گتيریر (هاسانوف 2002:65). دوشونره گؤره، ‘اؤزگورلوک يالنيز اؤزونه يوک اولان هر شئيدن يونگوللشمه‌یي، اؤزوندن قورتولماغی اؤيره‌‌دیر؛ سنه “اؤز”ون کيم اولدوغونو اؤيرتمیر.
قورتول! قورتول! اونون هارایی بودور: اؤزونو انکار ائت، اؤزوندن قورتول. لاکين اؤزلوک، سني اؤزونه گئري چاغيریر، اؤزونه گل دئيیر. اؤزگورلویون یاردیمی ایله بير چوخ چئشیدلی نسنه‌لردن یاخا قورتولماق. لاکين يئني شئي‌لر سني تکرار اینجیک سالیر؛ يعني پيس اولاندان قورتولورسان، پيسليک مسئله‌سی اولدوغو کیمی یئرینده قالیر (ائشتیرنئر 1995ا:148). چونکي اينسان اؤزو اوچون اؤزگورلوک طلب ائده‌رکن عئيني زاماندا اؤزونه قارشی يئني محدودلاشديرمالار دا قونداریر.
هر اؤزگورلوک ایسته‌یی، بير محدودلاشديرما ایسته‌یی‌دیر. بونون اوچون باشلیجا مسئله اؤزگورلوک ايسته‌‌یی دئییل، اؤزلوک آرزوسودور. اينسان اؤزگور دوغولموشدور، اؤزگور باشلاميشدير، اينسان اؤزگوردور، آنجاق “اؤز”ونو ایتیریب. چونکي مين‌لرجه ايلليک مدنيت اونون نه اولدوغونو آنلاشیلمازلاشدیردیغی کیمی، يئنه اونو، ائگويست اولمايان لاکين ايدئاليست اولان آدام اولدوغونا دا اينانديرماغا مجبور ائتميشدير. اوندان قورتولماق گره‌کیر! اؤزونو انکار ائدن و دقيق بیچیمده اؤزونو اؤزوندن یوخسول بوراخان (محروم ائدن) اؤزگورلویو آختارماق؛ اؤزونو آرا، ائگوْيست اول. بو سؤز بوردا چیرکین اخلاقی آنلام داشیمیر، سوز بوندان گئدیر: هر بيرينيز سینیرسیز گوجو اولان منليک اوْلون. باشقا سؤزله، يالنيز اؤزونو بیرداها تاني، يالنيز “اؤز”ون نه اولدوغونو بيل و ايکي‌اوزلو داورانيش‌لاردان چکین. ايکي‌اوزلو دئييرم، چونکي بو يوزايللیک‌لر بويونجا سن هله ائگويست اولاراق وارليغيني قورویا بيلمه‌دين. ائشتیرنئره گؤره، بو ائگوْيزم و اؤزلوک سايه‌سينده، کؤهنه اینانج‌لاردان قورتولوب آزاد اولماق مومکون‌دور. “کيم” سوْروسونا سؤيکه‌نن اؤزلوک دوشونجه‌سي تانری‌دان و اخلاقي دوشونجه‌لردن قوپماغی گئرچکلشدیرمک باخيميندان بير چيخيش يولودور. لاکين “کيم” سوالينا سؤيکه‌نن هر منليیين اؤزلوک آرزوسو فردين فرده، و توپلومون توپلوما قارشی ايقتيدار اوْلوشدورما دیله‌یینی داها دا درينلشديریر.
دوشونرين اؤزگورلوک و اؤزلوک باغلامیندا سيرالاديغي بو اؤنرمه‌لر [گزاره‌لر] باره‌ده دوشونمک گره‌کیر: سنين چالیشمالارین اؤزگورلویو چيخيش نؤقطه‌سي ائتمه‌یه یؤنلمیش‌سه، او زامان اؤزگورلویون “ایزم”لرینی ism توکتمه‌لی‌سن. اؤزگور اولماق ايسته‌ين کيم‌دير؟ سن، من، بيز… بئله اولان تقدیرده نه‌دن اؤزگور؟ بيز، من و سن اولمايان هر شئيدن. بوندان دولایی بوتون مانعه‌تؤره‌ديجي قابيق‌لاردان اؤزگور اولان “أساس اؤز” ایستیثنا اولماق‌لا هر شئيدن اؤزگور اولدوغومدا یئرده نه قالار؟ يالنيز ‘من’ و مندن باشقا هئچ بير شئي. لاکين اؤزگورلوک، منيم اوچون نه‌سه ايفاده ائتمز (ائشتیرنئر 1995ا:147-149). چونکي اؤزگور اينسان يالنيز اؤزگورلشميش بير اينشادير، بئله کی، “اؤز” اينسان مولکونون صاحيبي‌دير. أن يوکسک ده‌ير و يا أن يوکسک مقصد اولاراق اؤزگورلویون موباحیثه قونوسونا چئوریلمه‌سی فرده هئچ بير شئي باغیشلاماز، چونکي هر هانسي بير شئيين یوکسلدیلمه‌سی فرد اوچون دئييل، اينسان اوچون‌دور (هاسانوف 2002:66). فرد سوموت [کونکرئت] بير وارليق اولدوغوندان اؤترو، اونون اوچون گره‌ک‌لی اولان اؤزلوک‌دور، حالبوکي اينسان آنلاییشی تؤره‌ديلیب گئنللشدیریلمیش وارلیغی ايفاده ائتمکده‌دير، بو دورومدا اؤزگورلوک آنجاق و آنجاق اينساني بير طلب اولا بيلر. او، فردي و يا ائگويستيک بير طلب دئييل.
ائشتیرنئره گؤره، اؤزگورلوک “من”ین سئوگيسي اوچون چاليشماقدیرسا ندن ائگونون اؤزو باشلانغيج، اورتا و سونلوق اوچون سئچيلميرمی؟ اؤزومو اؤزگور ائدن من دئييلم‌مي؟ ايلک بینؤوره اولان من دئييلم‌مي؟ آنجاق اينسان زنجيرلرين ايچينده یاشام سورور، اؤزگورلوک ایسه گله‌جک‌له باغلی دویولان اوموددان باشقا بير شئي دئييل. (ائشتیرنئر 1995ا: 148-151). تک بير دوستاق حاليندا بئله اولسام دا وارام، مؤوجودام. قرارا گل: دوستاق حالدا وار اولماق‌مي ایسته‌ییرسن، یوخسا ائگوْيزمين تأمين ائتديیي اؤزلوک بايراغيني دیکلدیرسن؟ اؤزگورلوک سن اولمايان هر شئيه قارشي ائحتيراصيني، ايسته‌یيني اويانديریر؛ ائگويزم سني اؤزوندن حظ آلماغا چاغيریر؛ اؤزگورلوک، اؤزلم، رومانتيک خيال، دونيوي‌ليک و گله‌جه‌یه یؤنلمیش خريستيان اومودودور، بئله‌جه قالماقدا دا داوام ائده‌ر. اؤزلوک حقيقت‌دير. اؤزلوک، آدامين أن باسقیچی شرط‌لرده بئله اؤزگور اولاجاغي آنلامینی داشیییر. چونکي اؤزلوک، فرددن باشلايان بير اؤزگورلوک بیلینجی‌نین آنلامینی اؤز جانیندا گزدیریر (نیومان 1996آ:122).
اؤزگورلوک بير باشقا اوْتوریته‌نین وئريله بيله‌جه‌یی و يا بير آراچی یاردیمی ایله آلينا بيله‌جک بير شئيین سویه‌سینه ائندیریلمیشدیر. آنجاق اوتوریته صاحيب‌لري اؤزلري طرفيندن وئريلن شئيين اؤزگورلوک اولا بيلمه‌ديیيني بيلیرلر، چونکي اونلارين يالنيز اؤزلري اوچون گؤتوردوکلري اؤزگورلوک‌دور. بوندان دولایی ائگويستين اؤزگورلویو هميشه دالغالارلا بوغوشور. باغیشلانمیش اؤزگورلوک أن کيچيک بير فيرتينا دا، يا دا ساکينليکده يئلکن‌لريني قيریر، همیشه مولاييم بير یئل طلب ائدير. (ائشتيرنئر 1995ا:151). سون اولاراق دوشونرين اؤزگورلویون يوخلوغوندان و يا اؤزلوکدن نه آنلاديغيني يئکونلاشديرماق گره‌کیرسه بونو دئمک اولار: سؤزسوز، اؤزلویون فرقينه وارميش اينسان، خاريجي آسيلي‌ليق‌لاردان قورتولموش و اؤزونو يئنيدن اينشا ائده بيلن وارلیق‌دیر. اؤزگورلویون يوخلوغو ايسه خاريجي بلیرله‌نیم‌لرینه/تعين‌لرینه بویون قویماق، هابئله مدني، اخلاقي و تئولوژيک ده‌يرلره آچيق اولما و بونلارين ایستک‌لری‌نین یئرینه گتیرمک اوغروندا حرکت ائتمک آنلامینی داشیییر. کؤکونه باخاندا مدني، اخلاقي و تئولوژيک ده‌يرلره تکرار ائتمکدن بئله چیخیر کی، سن اؤزونو گلیشدیریب جاوانلاشديرا بيلمیرسن، بير کؤله کيمي نه‌یه‌سه باغلي یاشاییرسان، و بير اؤلو کيمي دوندورولموش حالدا قالیرسان. چونکي اؤزگورلوک قايغي‌‌لارین گؤز آردی ائدیلمه‌سی و ثابيت آماج‌لارین بير یانا آتيلماسي‌دير. اينسانين ثابيت اينانج‌لارا نه بير ضروري باغلیلیغی، نه ده بير کؤنوللو أییلیمی/مئيلي واردير؛ یاشام توکه‌دیله‌رک يانان بير ايشيق کيمي‌دير.