مدنيت ‌دنيزي دوشونجه داملالاريلا يارانير (سؤیله‌شی)

رضا عالي‌نين «يارپاق» قزئتي‌نين باش‌يازاري ايواز طاها ايله دانیشیغی

 بو دانيشيغي رضا عالي 1384‌ـ‌جو ايلده تبريزده چيخان بير قزئت اوچون طاها ايله آپارميشدي. آمما عالي ‌بّيين او قزئتدن اوزاقلاشديغي اوچون،  دانيشيق دا قزئت ده درج اولونماميشدي. اوستوندن اوچ ایله ياخين کئچدييينه باخماياراق دانيشيغین مضمونو بایاغی‌لاشماییب.

 ر.عالی ــ يارپاغي چيخارماقدان مقصدينيز نه‌دير؟

ا.طاها ــ سورعتله انكشاف ائتمكده اولان دونيادا، بيزيم مدنيتيميزده بؤيوك بير دوشونجه بوشلوغو يارانماقدادير. دوغرودور، بو، بيز آذربايجانلي‌لارين تاريخي شراييطيندن، اؤزه‌ليک‌له يازيلي علمي و فلسفي قايناق‌لارين يوخ درجه‌سينده اولدوغوندان قايناقلانير، آمما بيز بوندان آرتيق دوزه بيلمزديك. حؤكومت هاچانسا مكتب‌لرده آذربايجان ديلي‌نين تدريسينه يول آچمالي‌دير، لاكين اوزاماجان بعضي ايش‌لر گؤرمك اولار. آيدين‌دير كي، بيزيم سياسي ادبياتيميز گئنيش بير اجتيماعي فعاليت گئديشينده دولغونلاشير و بو سئوينديريجي حال‌دير. آمما بونجا سياست‌يؤنلو قزئت‌لر، درگي‌لر، خصوصيله اؤيرنجي درگي‌لري، وبلاگ‌لار و اينترنت سايت‌لاري ايله ياناشي، دوشونجه يؤنوملو معلومات آراج‌لاريندان محروم قالماغيميز دؤزوله‌سي دئييل‌دير. بيز محض بو بوشلوغو دولدورماق اوچون «يارپاق» نشريه‌سيني اورتايا قويدوق. بونا گؤره يارپاغين، اوخوجولار طرفيندن گئنيش و ماراقلا قارشيلانماسي، كوتله‌نين بو بوشلوغو دريندن حيس ائتمه‌سيله باغلي‌دير.

ر.عالی ــ آمما هله‌ ده بو سورغو اؤز جاوابيني آختارير: قزئت نييه سياستدن چكينير؟        

ا.طاها ــ بيرينجي‌سي قزئتين ياييم وثيقه‌سينده، اونون مدني، اجتماعي و بديعي بير نشريه اولدوغو گؤسته‌ريلير. ايكينجي‌سي: بيز نهايت‌كي، بيرگون حزبي و ايدئولوژيك نشر اورقان‌لاريلا ياناشي، پئشه‌كار بير ياييم واسيطه‌سينه ال آتمالي‌ايديق. سياست عالمينده «پارتيا» قاچيلماز بير آراج‌ديرسا، دوشونجه دوزنگاهيندا ايسه، پئشه‌كارليق‌لا و گئنيش بوجاقدان دونيايا باخماق باشليجا آماج‌دير. ايدئولوگييانين بير اؤلچولو (تك بعدي) ماهيتينه باخماياراق، دوشونجه چوخ اؤلچولودور. و اونون هر بير اؤلچوسو توپلومداكي معين قات طرفيندن منيمسه‌نيله ‌بيلر.  

اوچونجوسو: سؤز يوخ كي، سياست اينسان ياشاييشي‌نين اؤزولونده‌ (اساسيندا) دايانير. سياستين ايلكين آنلامي بودوركي، توملومدا ياشايان انسان‌لار بير يئره توپلاشاراق اؤزلري‌نين فردي گوج‌لريني و ايجتیماعي صلاحيت‌لريني بر قروپ باجاريقلي اینسان‌لارا تاپيشيرير. سونرا بو قروپ معين چرچيوه ده توپلومو ايداره ائتمه‌يه باشلايير. ايستر بو گوج دموكراتيك يول‌لا توپلانسين، ايسرسه‌ ده زور گوجونه، هر ايكيسي بؤيوك نظري آختاريش‌لار، فردي چكيشمه‌لر و ايجتيماعي موباریزه‌لره سبب اولور. و بوتون بونلارين اثناسيندا اینسان توپلومو ايره‌لي گئدير. بو چوخ اؤنملي بير گئرچك‌ليك‌دير.       

آمما بونلاردان داها آپارچي عاميل، بو آختاريش‌لاري، چكيشمه‌لري و ديره‌نيش‌لري اساسلانديران دوشونجه سيستئمي‌دير. دئمك انسانين فردي و ایجتیماعي داورانيش‌لاري ايلك اولاراق اونون دوشونجه‌سينده و تجروبه‌سينده گئرچك‌له‌شير. گئنيش آنلامدا، سياستي ‌ده ائحتيوا ائده‌ن اینسان مدنيتي‌نين كؤكو اونون دوشونجه و تجروبه‌لري‌نين درينليينه گئديب چيخير. بئله اولدقدا، بو قده‌ر آپاريجي بير عاميلين اونودولماسي، يازيلي مدنيتيميزده بؤيوك ايتکی ساييلا بيلر. بيزيم ديليميز هاچانسا بو ساحه‌يه باش قوشمالي، و اؤزونو علمي و فلسفي تئرمين‌لر و دئييم‌لرله زنگين‌لشديرمه‌لي‌دير. بو «فيكير قایاسینی» ياراتماق اوچون بيزده «يارپاق»لا بير اوووج تورپاق گيترميشيك. اگر موغان دوزونون «آصلاندوز» شهرينده يئرلشن «نادير تپه‌سي» دؤيوشچولرين بير اووج تورپاغيندان يارانديسا، بيز ائل‌ليك‌له ييغيشيب دوشونجه داملالاريندان عیبارت اولان «عاغيل‌يؤنلو مدنيت دنيزي» يارادا بيله‌ريك. بوردا سياستدن چكينمك موباحیثه مؤوضوعسو دئييل، اؤز باجاريغيميز قده‌ر اونودولموش بير ساحه‌يه هوس بسله‌مك‌دير. بونا ‌دا اينانيريق كي، بو آماج، آنجاق ديلده اؤزونو گؤسته‌ره بيلر.

ر.عالی ــ  گله‌جه‌يه نئجه باخيرسينيز؟

ا.طاها ــ گله‌جك حاققيندا عمومي اؤن گؤره‌نليك (پيش بيني) ايره‌لي سورمك فيكرينده دئييلم. آمما دوشونجه اوره‌تيمينه يارپاغين دا  كؤمك ائده‌جه‌يينه و عاغيل‌لي  بير ایستقامتده ايره‌لي‌له‌مه‌سينه اوميد باغلاميشام. باخماياراق ‌كي، بو ديلك بوتون تورك آيدين‌لاري‌نين يارديمي و گؤستريشي اولمادان اؤزونو دوغرولدا بيلمه‌يه‌جك.

ر.عالی ـــ  بو قيسا موصاحيبه‌يه گؤره تشكر ائديريك.    

ا.طاها ــ من ده «عصر آزادي» نشريه‌سينه اؤز توتدوغو يولدا اوغورلار آرزو‌لايير، و منه آييرديغينيز بو واختا گؤره چوخ ساغ اولون دئييرم.